Alpha Merkezi ��lem Birimli bir Bilgisayar'�n Linux'la �al��t�r�lmas�

Daima, INTEL Merkezi ��lem Birimi (CPU) kullanmayan ya da Microsoft i�letim sistemleri kullanmayan bilgisayarlara sahip olmu�tum. Bunlar 1986'da Os-9'la �al��t}r�lan Radio Shack Renkli Bilgisayar�, 1988'de AT&T 3b1, 1991'de NeXT M68040 "siyah" donan�m� ve 1995'te bir Sun SPARCStation IPC olarak s�ralanabilirler. Benim, ev bilgisayar deneyimim s�resince, (ger�ek ya�amdaki ve USENET'teki) bireyler Wintel yaz�l�m ve donan�m�n�n, muhtemelen ayn� kalitede olmasa da, mutfak masas�nda sahip oldu�um donan�m gibi kolay bulunur ve ucuz olduklar�n� s�ylediler.

1997'nin Ocak ile Mart aylar� aras�nda bir Digital Equipment Corporation Alpha Merkezi ��lem Birimi (CPU) i�eren bir bilgisayar olu�turup onu Linux i�letim sistemi alt�nda �al��abilir duruma getirdim. DEC bilgisayar�, di�er bir deyi�le, "Evrensel Masa�st� Kutusu" (UDB: Universal Desktop Box), Intel 80x86-tabanl� Merkezi ��lem Birimi olmasa da, "end�stri standard� olan ve kolayca elde edilebilen" PC �evrebirimleri kullan�r. Art�k, Wintel'in "end�stri standard�" yak��t�rmas�n� pratikte s�nayabilirdim. Bu benim deneyimim bir kay�t�d�r.

�zet

Stok de�eri oldu�u d���n�lmeyen bilgisayar ya da bilgisayar par�alar�n�n sat�nal�m� hala g�� olsa da art�k olanaks�z de�ildir. Bilgisayar ma�azalar�n�n uzun zincirler halinde olanlar� ya da kullan�lm�� veya kendin yap t�r�nden bilgisayar satanlar� yaln�zca b�t�nle�ik sistemler satmak isterler. Bilgisayar ma�azalar�ndaki tezg�htarlar ya da sat�� personelleri, satt�klar� b�t�nle�ik sistemler d���nda, t�m�yle cahil olan bireylerden olu�urlar. Standart ki�isel bilgisayar uyumlu donan�m fiyatlar� bana inand�r�lmaya �al���ld��� kadar d���k de�ildirler.

Ge�mi�teki �cretsize�ya ve Donan�m Deneyimim

�yk�m� okumana �nce, deneyimsiz olmad���m�n fark�na varm�� olmal�s�n�z. Son 6 y�lda, �o�unlukla, �e�itli UNIX �evrelerinde programc� olarak �al��t�m. Bilgisayarlar�mdan biri (SPARCStation IPC) di�er bir �zg�rce edinilebilen UNIX kopyas�n� NetBSD'i �al��t�rmaktad�r. Dolay�s�yla, bu i�letim sistemlerinde ne t�r sorunlarla kar��la��laca��na dair k���k deneyimlerim bulunmaktad�r. Sahip oldu�um bilgisayarlar "standart" ya da kitlesel pazar donan�mlar�ndan olmad���ndan t�m bak�m ve g�ncelleme taraf�mdan ger�ekle�tirilmi�tir.

�yk�

Starship/Computer Guys'dan elde kalm�� bir Digital Equipment Corporation VX40A-F2 Evrensel Masa�st� Kutu (UDB: Universal Desktop Box) sat�nald�m. Bu i�i de, www.onsale.com taraf�ndan d�zenlenen bir a�eri�im mezat� �zerinden yapt�m. Her ne kadar paras�n� �dedi�im par�alar� ald�ysam da onsale.com'u ne kadar sal�k verebilece�im konusunda emin de�ilim. Gerek Starship ve gerekse onsale.com'un e-g�nderi adres listelerini e-g�nderi reklamc�lar�na vermeleri nedeniyle �ok b�y�k say�da e-g�nderi ald�m.

Bu UDP, kesinlikle, salt bir iskelet gibiydi. Bellek, kal�c� bellek, monit�r ya da klavyesi yoktu. O yaln�zca, bir fare, bir RedHat Linux/Alpha 4.0 CD-ROM tak�m� ve baz� �ok k���k y�nermelerle (instructions, nas�l yapars�n t�r�nden bilgi da�arc�klar�) birlikte g�nderilmi�ti.

UDB'yi al�r almaz, yararl� bir bilgisayara d�n��t�rebilmek i�in gerekli di�er par�alar� almak �zere at�l�ma ge�tim. �lk ad�m bellek i�indi.

Denver'in metro alan�nda, 36-i�neli, 70 ya da daha y�ksek nanosaniyelik, "ger�ek parite" SIMM'leri bulabilmek i�in, kullan�lm�� ya da kendin yap t�r� bilgisayar satan ma�azalar� telefonla arad�m. Hepsi de birer fiyat verdiler. Bir Cumartesi, bir tanesini sat�nalmaya karar verdim. 3 ma�azada da b�t�n�yle ayn� davran��la kar��la�t�m: Bellek isteminde bulundu�umda, fiyata bakt�lar ve SIMM'lerini takmalar� i�in ki�isel bilgisayar�m� ma�azalar�na getirmemi istediler. DEC dok�manlar�n� elimde sallayarak yaln�zca onu sat�nalmak istedi�imi ve bozulmas� durumunda bellekleri geri d�nd�rmeme garantisi verece�imi vurgulad�m. Tezg�htarlar�n t�m� de, isteksizce arka odalara gittiler ve ellerinde UDB'nin gerektirdi�i t�rden SIMM olmad���n� g�rd�ler.

Sonunda gereksinimim olan SIMM'leri bir posta istemiyle i�g�ren kurulu�tan Kaliforniya'n�n San Fransisko kentindeki Memory Shippers'dan sat�nald�m. Denver'deki bilgisayar ma�azalar�n�n korkular�na ra�men SIMM'leri hasar vermeksizin yerlerine takabildim.

Bir PS/2 uyumlu klavye sat�nalabilmek amac�yla, yerel bir Computer City kitlesel pazar ki�isel bilgisayar ma�azas�na gittim. Kullan�lm�� bilgisayar ma�azalar� yaln�zca SIMM satmakta de�il klavye satmakta da isteksizdiler. Computer City'de, her birinde bir tak�m uyar� s�zc�kleri yaz�l� olan, �ok bol miktarda klavye bulunmaktayd�. �ki tane PS/2 uyumlu i�aretini g�rmekte zorlanmad�m ama bu i�aretlerin hemen ard�ndaki kutular�n �zerinde "PS/2 Uyumlu De�ildir" etiketleri bulunmaktayd�. Sonunda, oradaki yard�msevmez Computer City sat�� personellerine ra�men "PS/2 Uyumlu" bir klavye bulabildim. A��k�a g�or�len, pastel sar� bir Computer City g�mle�i giymenin IQ d�zeyini (zek� d�zeyini) 20 kadar azaltt���yd�. Sat�nald���m klavye orta fiyattayd�. En ucuz olanlar� h�l� yaln�zca "AT Uyumlu" olanlard�.

Daha sonra, built-in video yeteneklerinden dolay� UDB'nin bir "multi-synch" monitoru olmas� gerekti�inin fark�na vard�m. Benim di�er monit�rlerimden hi� birisi "multi-synch" t�r�nde de�ildiler. Bellek ve klavye aray��lar�m s�recinde, monit�rlerin hangilerinin bulunabildi�ini ve fiyatlar�n�n ne oldu�unu not etmi�tim.

1996'da bir usenet grup'u �zerinden bir 19-inch genuine Sun Microsystems monit�r� 350 dolara alm��t�m. Dolay�s�yla, kullan�lm�� bir 17-inch multi-synch monit�r�n 450 dolar�n �zerinde fiyatlara t�rmanabildi�ini g�r�nce �a�k�na d�nm��t�m. Kitlesel pazar ki�isel bilgisayar ma�azalar�nda yeni monit�rler olduk�a fiyatl�yd�lar.

Sonunda 14 ya da 15 in�lik bir monit�r almaya karar verdim. Bellek al�m�mda ge�irdi�im a�amalar� aynen ya�ad�m. Bilgisayar ma�azalar�ndan biri arka odalar�na bakt�ktan sonra bana onar�mc�lar�n�n kulland��� bir monit�r� satmaya kalkt�. Bir ba�ka bilgisayar ma�azas� yaln�zca 17 in�lik ya da daha b�y�k monit�rlerle ilgileniyordu. ���nc� ma�azada, sat�lan b�t�nle�ik sistemler d���nda, tek ba��na sat�lan, yaln�zca Bir Tek monit�r, Compaq "Presario 1410" bulunmaktayd�. Bu monit�r, a��k�as�, beyaz fil gibi bir�eydi. ��nk�, oparl�rleri yaln�zca Compaq bilgisayarlar�yla �al��abilmekteydi. Uzun zamand�r NeXT sahibi ve kullan�c�s� bir birey olarak, ses yararlar�n�n eksikli�ine al���kt�m. Bu y�zden, bu nokta benim karar�mda �nemli bir etken de�ildi. 

Digital Equipment Corporation UDB �retimini (a.k.a "Multia") 1996 i�inde durdurdu. Ama Donan�m Bak�m Elyordam�n� (manual) ftp �zerinden eri�ilebilir k�ld�lar. Bu, ger�ekte g�r�nd��� gibi de�ildi. ��nk�, UDB'nin davran��lar�n� kontrol eden jumper'lar�n konumlar�n� g�steren herhangi bir �izem (diyagram) i�ermemekteydi. Allah'tan, Red Hat kendi g�nderi listesini herkes�e eri�ilebilir ve ara�t�r�labilir k�lm��t�.

Hi� de g�zel bir bi�imde daktilo edilmemi� olan "Starship Company"'e ait (UDB'yi sat�nald���m yer) yaz�l� kaynaklar elimde olarak ve de Digital bak�m elyordamlar�ndan, Red Hat posta listesinden ve di�er web sayfalar�ndan elde etti�im �ok say�da dok�mana sahip olarak, UDB'yi MILO, (mini y�kleyici) �zerinden boot etmeyi ba�arabildim. "SRM" ba�latma PROM'u monit�rle uyum sa�lam�yordu, bu nedenle boot bir anlamda k�r gibi ger�ekle�tirilebilmi�ti. Bundan sonra, Red Hat Linux'un Alpha i�in olan s�r�m�n� Fujitsu model bir MI606SAU SCSI disk �zerine y�kleyebildim. Elimde Toshiba XM-3301TA t�r�nden, hack ederek, 512 byte disk sekt�r� gerektiren Sun SPARC boot PROM'uyla �al��t�rabilmi� oldu�um bir CD-ROM s�r�c�s� vard�. Red Hat'in CD'lerden y�klenmesinde bu CD-ROM s�r�c�s�n� kulland�m. Gerek donan�m�n ve gerekse yaz�l�m�n 5 ya��ndaki bir CD-ROM s�r�c�s� ile i�g�rebilmesini olduk�a kayda de�er buldu�umu s�yleyebilirim.

Kar��la�t���m ilk g��l�k sevimsiz bir MS-DOS b�l�n�m �izelgesinin (partition table) olu�turumu i�in "fdisk"i kullanmak zorunda olmamd�. Bu arada Digital'in boot PROM'lar�n� "FAT" dosya sistemi �zerinden boot edecek bi�imde �retti�ine dair inanc�m do�ru ��km��t�. �te yandan �e�itli b�l�n�mlerin (partitions) 4 ile b�l�nebilir say�da silindir �zerinden ba�layacak bi�imde yerle�tirilmesi gerekiyordu.

Kar��la�t���m ikinci g��l�k Starship/Computer Guys'dan edindi�im bilgi da�arc���nda, a��k�a belirtilmeden, sabit belle�in SCSI Target 0 olarak varsay�lmas�yd�. Y�llarca Sun'�n boot PROM'un da kazand���m deneyimler benim bu ger�e�i yani UDB boot PROM'unun varsay�lan kodunun Target 0 oldu�unu yakalamama olanak sa�lad�. 

Doyurucu bi�imde �al��an bir Linux ortam�na ula�abilmem i�in iki b�t�n kurma �evrimini a�mam gerekmi�ti. �lk denememde kurulacak ��k�nlar�n se�imini hatal� bi�imde yapm��t�m. Bir sistemi kurup �al���r hale getirmenin ola�an�st� bir�ey oldu�unu d���nm��t�m. �leti�ima�� kurulumu i�in ana kurulum a�amas�n� ge�mek kolay bir ad�m olacakt�. IP ileti�ima��nin devreye sokulmas� t�m sistem �al���r hale getirilmeden olduk�a g��t�r. Sonunda, ileti�im a��na sahip bir yap�da yeniden kurulumu ba�arabildim.

Linux ileti�ima�� yaz�l�m� ile ilgili yanl�� bir�eyler olabilir. Benimsenen kurulum boot i�leminin as�l� kalmas�na yol a�maktaysa da bundan daha derin bir sorun bulunmaktad�r: Her 3.5 saniyede bir, Linux/Alpha �ekirde�i kendine 46 byte b�y�kl���nde bir paket g�ndermektedir. Ethernet �er�evesi makinenin kendi MAC adresini hem kaynak hem de ula��lacak yer olarak tan�maktad�r. Bu belki de bir kalp at��� ya da ileti�ima�� ba�lant�lar�n�n sorunsuz oldu�unu denetlemenin bir yoludur, ama �yle de olsa bulmaca gibi bir g�r�n�m sunmaktad�r.

Sistemin sabit bellekten boot edilebilir hale getirilmesinden sonra kurulumun geri kalan a�amalar� orta derecede g��l�k ta��yordu. Red Hat haberle�me listesi ar�ivlerinden boot i�lemini as�l� kalmaktan nas�l kurtarabilece�ime dair ipu�lar� arad�m. Ayr�ca XFree bi�imlendirme dosyas� �zerinde de olduk�a oynamam gerekti. Sevimsiz bir 14 in�lik monit�r almak bir hatayd�: her�ey ger�ekten �ok k���k g�r�n�ml�yd�.

64-bit Alpha Merkezi ��lem Birimi ile ilgili bir yanl��l�kla kar��la�mam fazla �zun s�rmedi. Makinemin t�m saatlerini e�zamanl�la�t�rmak istedim ve `rdate' kolay ve ucuz bir yol olarak g�z�kt�. Bunu di�er iki makinede zaten kullanmaktayd�m ve derlenip kullan�lmas� NTP (NTP'yi ge�mi�te kurmu� ve i�letmi�tim) gibi di�er se�eneklerden daha kolay olaca�a benziyordu.

`rdate'i NetBSD 1.1 kaynaklar|}ndan derlemek olduk�a kolayd�. Bu g�d�m bana, �srarla, di�er makinelerimdeki (SPARC IPC ve M68040) zaman�n 1861'lerde bir an oldu�unu s�yl�yordu. Bunun asl�nda Alpha'n�n bir i�aret geni�letme �zelli�inden kaynakland��� ortaya ��kt�: `rdate' protokol�n�n 32 bit'lik bir "ileti�ima��" d�zeni verdi�i varsay�lmaktayd�. Bunlardan ikincisi, saniyelerin 1 Ocak 1900'den bu yana olan tutar�n�n t�mleyicisini vermekteydi.`rdate' yaz�l�m� ntohl() kitapl�k yordam�n� kendi byte d�zenine geri d�n�� i�in kullan�r. Bu durum tarihin say�sal g�steriliminin 32. bitinin '1'e e�itlenmesiyle son bulmaktayd�. Bu 32 bit'lik de�er Alpha Merkezi ��lem Biriminin geni� 64 bit'lik yazma�'�na y�klendi�inde i�aret uzant�l� bi�ime d�n��t�r�lmektedir. 32. g�zedeki `1' biti say�y� yazma�ta eksi de�erli duruma getirmektedir.

Giderlerin Belirlenmesi

Zaman Kestirimi

Tahminimce, bu proje i�in 3 ay gibi duvar saatlik bir s�re i�inde bu projeye 35 ile 45 saat aras�nda bir zaman harcad�m. San�r�m, 9'dan 5'e �al���lan bir i� ortam�nda bu saatler iki kat�na ��kard�. Bu i�leri kendi saatime g�re ayarlayabildi�imden, s�zgelimi, kurulum i�lemini ba�latabilir ve ak�am yeme�ini haz�rlamaya gidebilirdim. Bir i� ortam�nda ise bir i� iyi gitmese de, genellikle, onu s�rd�rmek zorunda kal�n�l�r.