Yazara yaz�n

Enlightenment

�eviri: Filiz Topal

�zet: Enlightenment linux i�in y�ksek derecede ki�iselle�tirilebilen (customizable) pencere i�letmenidir (manager). Bu yaz� Enlightenment pencere i�letmeninin �zelliklerini, kurulumunu ve ki�iselle�tirilmesini ya da iste�e g�re d�zenlenmesini tart��acakt�r. Bu andaki Enlightenment s�r�m� h�l� geli�mekte olan bir s�r�m olarak d���n�lmektedir. Bu yaz�y� okuma e�ilimindeki bireylerin Linux �zerinde program geli�tirimi ve derlenmesiyle ilgili iyi bir bilgi taban� olmas� gerekmektedir.

Giri�

Uyar� s�zc���: Bu pencere i�letmeninin �o�unu kullanabilmek i�in san�r�m iyi bir i�lemci ve grafik kart�na gereksinim duyacaks�n�z. Ben evimde Enlightenment'� Pentium 90 i�lemcili ve 2 mg bellekli Vision 864 S3 grafik kart�na sahip, bilgisayar�mda kullanabiliyorum. Bu ayar� en az yal�n gereksinim olarak d���necektim. Bununla birlikte, d���k ��z�n�rl�k bandgeni�liklerinde, s�zgelimi Executive theme gibi temalar da bulunmaktad�r.

A�a��daki resim Enlightenment i�in benimsenmi� temalardan birisidir.

�st sa� taraftaki ekran d��mesine basarsan�z xterm, netscape, gimp veya di�er programlarla bu yap�y� izleme olana�� bulursunuz. E�er son ���nc� d��meye basarsan�z ba�parmak t�rna�� b�y�kl���nde resimler i�eren bir �ekmece sa� tarafta a��lacak ve size arka plan�n�z� se�me �ans� verecektir. Alt sol tarafta sanal masa�st� bilgisayarlar yerle�mi� durumdad�r. Bunlar�n �st�ne t�klamakla farkl� masa�st�lere ge�ebilirsiniz. Bu arada sanal masa�st�ndeki g�r�nt�n�n pencere i�eriklerini o masa�st� �zerinde birle�tirdi�ini g�zleyeceksiniz. Resmin istedi�iniz konumda durmas�n� sa�lamak i�in pencerenizi istedi�iniz �ekilde hareket ettirebilirsiniz. Sa� �st tarafta ikon kutusu vard�r. X-window'u en k���k hale getirdi�inizde ikon, ikon kutusuna yerle�tirilecektir. E�er ikon kutusunu, kutunun �zerinde ve alt�nda varolan d��melere t�klayarak dolduracak olursan�z ikon kutusu i�inde yuvarlanma (scroll) yapman�z m�mk�nd�r. �konlar, masa�st�ne (desktop) getirilerek a��labilir. Ekran�n ortas�nda popup men�y� g�receksiniz. Popup men� sa�, sol veya ortaya t�kland���nda g�r�nt�lenebilir.

Benimsenmi� Tema

 

Obsidian Tema

Enlightenment i�in bir�ok ilgin� ekleme yap�labilir. http://www.enlightenment.org'a ve Eterm ile Eplus'a bak�n�z. Eterm rxvt'nin g�rsellikte vars�l bir s�r�m�n� getirirken Eplus di�er �eylerin hemen hemen t�m�n� ekler. Eplus CD �alar, mail bildiricisi, g��l� monit�r ve sizinle birlikte �al��anlar� etkileyecek olan �e�itli ���k tonlar� i�erir. Eplus, Enlightenment'a benzer bir ki�iselle�tierme yap�s� i�erir gibi g�z�k�r. Di�er programlar Enlightenment ruhu ile yarat�lm��lard�r. Bu arada eMusic'de y�reye �ekilmelidir. eMusic mp3, MOD, ve cd-�alar i�eren caz yap�s�ndad�r. Ger�ek Enlightenment modas�nda dinleyici i�in hem his hem g�r�nt� d�zeni bi�imlendirilebilmektedir.   Burada Obsidian teman�n bir �ekili g�r�lmektedir. Benimsenmi� �ekilden ne kadar farkl� oldu�unu g�rebilirsiniz. Alt sat�r sizin sanal masa�st�n�zd�r. �kinci sat�r men� ikonlar�n�, ikon �ubu�unu ve Eplus'� i�erir. Linux'u ya�ama getiren bireylere, hesaplamadaki yarat�c�l�k i�in te�ekk�r etmeliyiz

 

Kurulum

�lk olarak Imlib i�in gerekli enson ��kan kitapl��� http://www.labs.redhat.com/imlib'dan y�reye �ekmelisiniz. E�er hem yeni kitapl��� kurup hem de eskisini saklarsan�z bir s�r� sorunla kar��la�abilirsiniz. T�m kitapl�klar�n RPM dosyalar� bulunmaktad�r. /usr/lib'i z, tiff, jpeg, png ve Imlib'le ilgili birden �ok kopyalar�n sa�layacak bi�imde temizleyiniz.

�imdi Enlightenment i�in bir RPM dosyas� bulabilirsiniz. RPM'i kurmay� deneyebilir ve �al���p �al��mad���n� g�rebilirsiniz. Enlightenment'i �al��t�rmak i�in home dizininizden .xinitrc dosyan�z� edit edip �u sat�r� ekleyin:

exec /usr/local/enlightenment/bin/enlightenment

Dosyan�z� kaydedin ve buyruk sat�r�ndan a�a��daki buyru�u girip return tu�una bas�n. Not: Enlightenment g�r�lmeye de�er grafiklere ve en iyisi onu en y�ksek ��z�n�rl�kte �al��t�rmakt�r. 16-bit renk ger�ekte en alt d�zey olmal�d�r.

startx -- -bpp 16

�imdi, Enlightenment'� �al��t�rma ba�ar�s�z olursa nedenini X windows ba�lat�m duyuru yaz�lar� sonunda g�rebilmeniz gerekir. Ya sorunu kendiniz ��zmeniz ya da kayna�� derlemeye �al��man�z gerekecektir.

Kaynaklar�n Derlenmesi

�imdi, e�er ba�lant�, png, jpeg, veya tiff buyuruklar�n�n bulunamamas� nedeniyle ba�ar�s�z oluyorsa Makefile'a girin ve LOCAL_LIBRARIES'i aray�p a�a��daki �ekilde olup olmad���na bak�n:

LOCAL_LIBRARIES = -lImlib -ltiff -lgif -ljpeg -lpng -lz

'make install' yazd�ktan sonra her�ey d�zg�n olarak �al��acakt�r. E�er yine olmad�ysa /usr/lib de birden fazla kopyas� olan kitapl�klar�n fazlal�k kopyalar�n� giderip Makefile'dan eri�ilebilir durumda olduklar�ndan emin olmal�s�n�z.

Enlightenment'in Ki�iselle�tirimi

Yeni Temalar�n Eklenmesi

exec /usr/local/enlightenment/bin/enlightenment -theme Neuromancer

�imdi X'i 16 bit kipinde (mode) �al��t�r�n.

startx -- -bpp 16

Enlightenment'in yapt��� �ey /usr/local/enlightenment/themes dizininin i�inden neuromancer olarak adland�r�lan bir dosya ya da dizinin aranmas�d�r. G�rebildi�iniz gibi, her tema bir b�t�nd�r ve tema yazarlar�n�n yarat�c�l�klar�n� i�erir. �yleyse tema (theme) nedir? Ger�ekte, y�reye�ekti�iniz tema dosyas� s�k��t�r�lm�� bir tar dosyas�d�r. Genellikle uzant� dosya ad�nda g�z�kmese de dosyay� a�abilir ve tar yap�s�ndan dizin yap�s�na d�n��t�rebilirsiniz. Bundan sonra yap�lacak �ey temadaki baz� d��me ve men�lerin ki�iselle�tirilmesidir.

Bir Tema'n�n Ki�iselle�tirilmesi

cd /usr/local/enlightenment/themes
mv DEFAULT DEFAULT.tgz
tar zxvf DEFAULT
cd DEFAULT
ls
-rw-r--r--   1 1000     bin          2929 Jul 25  1997 MAIN
-rw-r--r--   1 1000     bin          7015 Jul 31  1997 buttons
-rw-r--r--   1 1000     bin           952 Aug 29  1997 control
-rw-r--r--   1 1000     bin           843 Aug 12  1997 cursors
-rw-r--r--   1 1000     bin          2885 Jul 29  1997 desktops
-rw-r--r--   1 1000     bin           510 Nov 18 17:12 exec
-rw-r--r--   1 1000     bin           567 Jul 25  1997 fx
-rw-r--r--   1 1000     bin          3239 Jul 25  1997 icons
-rw-r--r--   1 1000     bin          1074 Jul 25  1997 infobox
-rw-r--r--   1 1000     bin          6392 Jul 30  1997 keys
-rw-r--r--   1 1000     bin         41382 Aug  6  1997 menus
drwxr-xr-x   4 1000     bin          2048 Jul 26  1997 pix
-rw-r--r--   1 1000     bin           452 Jul 25  1997 root
-rw-r--r--   1 1000     bin          1658 Aug  8  1997 status
-rw-r--r--   1 1000     bin           530 Jul 25  1997 text
-rw-r--r--   1 1000     bin         13222 Aug 12  1997 windowstyles

MAIN dosyas� enlightenment'�n ilk okudu�u �eydir. E�er bu dosyay� incelerseniz bunun, Enlightenment'in �e�itli par�alar�n� ayarlamak i�in di�er dosyalar� �a��rd���n� g�r�rs�n�z. Di�er temalar�n b�y�k bir �o�unlu�u da DEFAULT ile ayn� adland�r�m uyla��m�n� kullan�r.
 
 

Dosyaad�	Betimleme
MAIN	enlightenment dosyas� ba�lat�m s�ras�nda y�klenir. Bu dosya, �e�itli pencere �zelliklerini, men�leri, d��meleri, masa�st�leri, imle�leri, ikonlar� ve bu gibi nesneleri ki�iselle�tirmek i�in ba�ka dosyalar da i�erir.
buttons	Masa�st�ndeki d��melerin konumunu, g�r�n���n� ve davran��lar�n� tan�mlar. DEFAULT tema i�in bu, masa�st�n�n �st sol taraf�ndaki d��me s�ras�d�r.
control	Pencere i�letmeninin davran���n� tan�mlar. Bu, bir s�re i�in odakta olan bir pencereyi otomatik olarak �ste ��karanlar gibi, yap�lar� i�erir. Devam edin ve dosyaya girerek bunlar� kontrol edin. Orada sa�lanan �zelikler hakk�nda m�kemmel a��klamalar bulacaks�n�z.
cursors	Fare imlecinin g�r�n���n� tan�mlar.
desktops	Sanal masa�st�lerin konumunu ve g�r�n�m�n� tan�mlar. DEFAULT tema i�in, bunlar masa�st�n�n sol alt taraf�ndaki g�r�nt�lerdir.
exec	enlightenment ba�lad���nda otomatik olarak �al��acak programlar� tan�mlar.
fx	enlightenment'�n sa�layaca�� �zel efektleri tan�mlar. E�lenceli bir dosyad�r, devam edin ve edit ederek (drop-shadow) yap�lar� �al���r hale getirin.
icons	�konla�t�r�lm�� programlar� i�inde tutacak kutuyu tan�mlar. Yani bir program minimize edildi�inde program ikonu ikonkutusu i�inde g�z�k�r. DEFAULT tema i�in ikon kutusu masa�st�n�n �st sa� taraf�nda yerle�ir.
infobox	Ba�lang�� bilgi kutusunu tan�mlar. Enlightenment ilk ba�lad���nda ve bi�imlendirim dosyalar�n� y�kledi�inde g�r�nen logodur.
keys	Etkin tu�lar�n (hot-key) yerlerini ve davran��lar�n� tan�mlar. �sterseniz, bu dosyay� ki�iselle�tirip (customize) F5 tu�unu Gimp'i ba�latmak i�in kullanabilirsiniz.
menus	Popup men�y� ve davran��lar�n� tan�mlar. Bunlar, masa�st� �zerine sa�, sol veya orta tu� ile t�klad���n�zda g�rd���n�z men�lerdir. Men�lerin ki�iselle�tirilmesini daha sonra g�sterece�iz.
pix	T�m g�r�nt�lerin tutuldu�u dizindir.
root	Arka plan resmini tan�mlar.
status	Bu, enlightenment'in bi�imlendirim dosyas�n� y�klemesi s�ras�nda ba�lat�m ekran�nda g�rd���n�z popup'lar�n televizyon ekran�n� tan�mlar.
text	Yaz�lar i�in kullan�lan yaz� karakterini belirler.
windowstyles	X-windows i�in pencere s�n�rlay�c�lar�n�, d��meleri ve t�m X-pencereleri i�in davran��� tan�mlar.

 

Men�lerin Ki�iselle�tirimi

Not: Bi�imlendirim dosyalar�n�zdan herhangi birini de�i�tirmeden �nce, ONLARI YEDEKLEY�N!!!!

Bir men� arac� eklemek i�in kesip kopyalama i�lemleriyle bir ba�lang�� men� arac�n� sonuna kadar (ba�lang�� men� ile son aras�nda) listenizin sonuna ekleyin. �rne�in, men�ye girin ve 'Random'� ara�t�r�n. Bu, masa�st� �zerinde sa�a t�klad���n�zda g�r�nen Se�kisiz ��pkutusudur (Random Garbage). �imdi 'Xsnow'� ara�t�r�n, men� listesinde onu 'Random Garbage'�n alt�nda bulacaks�n�z. �lk sona kadar ba�lang�� men�arac�n� ('action exec xsnow'dan hemen sonra) kopyalay�p son 'end'den �nce ekleyin. �imdi Xsnow'� Fonts a ve .action exec xsnow'u 'action exec xfontsel'e de�i�tiriniz. �imdi i�in aldatmacal� yan� konum ile ilgilidir. Xsnow'�n 0 312 ve b�y�kl���n 253 24 oldu�unu fark edeceksiniz. �lk say� hakk�nda endi�elenmeyin. E�er 312 / 24 yaparsan�z 13 elde edersiniz. Bunun nedeni, Xsnow'un 14. men� arac� olmas�d�r (men� ara�lar� 0 ile be�l�yor). B�ylece Fonts i�in 312'ye 24 eklemeli yani 312'yi 336'ya ��karmal�y�z. Ayn� zamanda ara�lar�n say�s�n� 14 ten 15'e ( 'Random Garbage' metni �zerinde iki sat�r) �evirmek ve men� b�y�kl���n� 24 artt�rmak ve b�ylece 'dimensions 253 336'y�, 'dimensions 253 360'a de�i�tirmek gerekmktedir.

Ku�kusuz di�er se�enek Econfig ve X-windows aray�z�n�n kullan�m�d�r. Econfig'i hen�z denemedim, ama bana sanki a�a��daki s�reci daha ac�s�z ger�ekle�tirecekmi� gibi geliyor.

Orijinal men� ��yledir:

------- omitted text -------
begin menu
  name root3
  type custom
  dimensions 253 336
  popupdist 126 12
  items 14
  begin menuitem
    text Random Garbage
------- omitted text -------
 begin menuitem
    text Xsnow
    type element
    location 0 312
    size 253 24
    text_location 5 5
    text_size 243 14
    image unselected pix/menu_plain_1.ppm  shapemode on 255 0 255
    image selected   pix/menu_plain_2.ppm  shapemode on 255 0 255
    action exec xsnow
  end
end
-------- omitted text -------

D�zeltilmi� men� ise ��yledir:

-------- omitted text -------
begin menu
  name root3
  type custom
  dimensions 253 360
  popupdist 126 12
  items 15
  begin menuitem
    text Random Garbage
-------- omitted text -------
  begin menuitem
    text Xsnow
    type element
    location 0 312
    size 253 24
    text_location 5 5
    text_size 243 14
    image unselected pix/menu_plain_1.ppm  shapemode on 255 0 255
    image selected   pix/menu_plain_2.ppm  shapemode on 255 0 255
    action exec xsnow
  end
  begin menuitem
    text Fonts
    type element
    location 0 312
    size 253 24
    text_location 5 5
    text_size 243 14
    image unselected pix/menu_plain_1.ppm  shapemode on 255 0 255
    image selected   pix/menu_plain_2.ppm  shapemode on 255 0 255
    action exec xfontsel
  end
end
------- omitted text ------
 

�al��man�z�n sonucunu g�rmek i�in sol tu�u t�klay�n ve oradan 'Exit Options'� ve sonra da 'Restart'� se�in. Enlightenment bi�imlendirme dosyas�n� yeniden okuyacak ve yeniden ba�latacakt�r. Yeniden ba�lat�m s�resince �nceden ba�latm�� oldu�unuz varolan oturumunuz devrede tutulacak ve b�ylece herhangi bir pencere yitirmemi� olacaks�n�z. Enlightenment yeniden ba�lat�ld���nda, masa�st� �zerinde sa� tu�u t�klarsan�z listenin alt taraflar�nda Fonts'u g�rmelisiniz. Deneyin!

D��melerin d�zeltimi de di�erleri gibidir. Devam edin ve bi�imlendirim dosyalar�n� elden ge�irin. De�i�iklikleri yapmadan �nce dosyay� yedekleyin.

Enlightenment'�n Gelece�i