Manuel Benet Yazar Hakk�nda: �u anda zaman�n�n �o�unu harcad���, �spanya,  Valence'in Polytechnic �niversitesi'nde bilgisayar bilimleri ��renimi g�r�yor. Linux'u (ve genel olarak konu�mak gerekirse Unix*'i), 5 y�l �nce, kullanmaya ba�lad���ndan beri seviyor  ve bilgisayar mimarisiyle ilgili her �eye de sevgi duyuyor. Bilgisayarlar d���nda, m�zik dinlemeyi, tiyatroya gitmeyi ve kar kaya�� yapmay� seviyor. ��erik:    Dennis M. Ritchie Kimdir?    S�yle�i B�l�m�

Dennis M. Ritchie ile s�yle�i

�zet:

Bu, C ve Unix OS'nin geli�tiricilerinden biri olan Dennis M. Ritchie ile yap�lm�� bir s�yle�id�r.

Dennis M. Ritchie Kimdir?

Baz� insanlar �nem kazan�rlar; ��nk� tarihi de�i�tirirler, di�erleri de tarihi yaparlar.      Dennis Ritchie ikinci insan grubuna aittir. �o�umuz hen�z y�r�meyi ��renirken o, en �ok kullan�lan "C" programlama dilini geli�tirdi. �nsano�luna yap�lm�� bu ba����n �nemini vurgulamaya gerek yoktur san�r�m.     

      Fakat bu, onun i�in yeterli de�ildi.  Dennis Ritchie ve Ken Thompson       Unix i�letim sistemini geli�tirdiler Dennis Ritchie and Ken Thompson       developed the Unix operating system, i.e. The Operating       System. Yes, He created UNIX.     

     Bilgisayarlar ve i�letim sistemleri hakk�nda �al��may� b�rakmad� ve sonu� olarak, onun �nc�l���n� yapt��� bir grup ara�t�rmac� taraf�ndan Plan9 ve Inferno olu�turuldu.

     Yapt�klar�, bir�ok bilgisayar derne�i taraf�ndan kabul g�rd�: 1974 y�l�ndaki, sistemler ve diller konusunda dikkat �eken yaz�s�yla ACM �d�l�; IEEE Emmanuel Piore �d�l� (1982), Bell Laboratories       Fellow (1983); Association for Computing Machinery Turing �d�l�       (1983);  NEC'in C&C Foundation �d�l� (1989): IEEE Hamming Madalyas�       (1990), vs.     

s�yle�i B�l�m�

LF: Bir�ok �ocu�un S�permen olmak istemesi gibi, siz de yerk�redeki bir�ok UNIX taraftar�n�n ve C programc�s�n�n tapt��� bir insans�n�z. Binlerce UNIX ve C programc�s�  taraf�ndan takdir edilmek nas�l bir duygu? Bug�n UNIX ya da C'nin olmad���n� d���nmemiz tamam�yla imkans�z. C'yi yarat�p UNIX �zerinde �al��maya ba�lad���n�zda bunun Bilgisayar Bilimlerinin 'GELECE��' olaca��n� umuyor muydunuz?

Dennis: Bu iki soru s�k s�k sorulan, birbirine �ok benzer sorular. Benim ve meslekta�lar�m�n ald��� �d�l ve �vg�ler elbette ki �ok ho� ve biz ger�ekten de�erli bir �ey yaratmak i�in �al��t���m�z� hissediyoruz. Ama, hay�r.  Biz bunun "gelecek" olaca��n� ummuyorduk, hatta yap�lan i�in sonu�taki etkisini de beklemiyorduk.  �al��maya, "haydi, i�e yarar bir �eyler yapal�m" diyerek ba�lam��t�k ve ayn� zamanda ba�kalar�n�n da buna kat�lmas�na yard�mc� olduk.  B�t�n Unix ve C ya da C++ toplulu�u anlaml� olmas�na kar��n, bilgisayar bilimi ve teknolojisi ve ger�ek �r�nler �ok daha geni� bir alan. Bu, hem programlama dilleri �al��malar�n�n akademik y�n� hem de yaz�l�m d�nyas�n�n �ok-paral� y�n� i�in ge�erli.

LF: E�er Unix, ��letim Sistemlerinin �u an� ve gelece�iyse, kullan�lan 'D�L' de ku�kusuz ki, son y�llarda meydana ��kan Nesne-Tabanl� dillere ra�men, C dir. C++, Java ve hakk�nda ve bir de s�k s�k alevlenen C ve C++ programc�lar� aras�ndaki sava� hakk�nda ne d���n�yorsunuz?

Dennis: C++,  C'den �ok fazla yararland�; ��nk� C, daha C++  geli�meden �nce geni� bir �evrede kabul g�rm��t�. B�ylece C++, C'yi hem yeni bir dil �retmek i�in taban olarak hem de derleyicilerini olu�turmada bir ara� olarak kullanabildi. C (�v�lecek vee k�skan�lacak bir bi�imde) ta��nabilir bir dil olarak karakterize edildi ve C++ da, seviyesini nesne-y�nelime y�kseltmeye ve programc�l��a daha somut yakla�maya �al���yor. (Son olu�an standartlara g�re) ikisinin de hatas� a��r� s�slenmeleri ve h�nerli cihazlar�n artmas� (accumulation of gadgetry). �kisi de, ger�ekten neyin gerekli oldu�unu anlamaya �al��an kesin bir pragmatizm ruhuna sahipler. Java, a��k�a anla��ld��� gibi bir C++ torunu.   C miras�n�n i�aret�ilerle ilgili k�sm�n� at�p, ard�ndan da (�ok da yeni olmayan ama �u anda ger�ekten uygulanabilir olan) makineden-ba��ms�z nesne dosyalar� fikrini ekleyen bir torun. �u s�ralarda, Sun ve Microsoft aras�ndaki entrikalar (ve kendi s�sleme problemleri) y�z�nden i�lerin nereye varaca��n� �ng�rmek g��.

LF: �imdi varsay�ma dayanan bir soru: Bug�n�n a��s�ndan bakacak olursan�z, C'yi yeni ba�tan tasarlamak zorunda olsayd�n�z farkl� yapaca��n�z bir �ey olur muydu?    if you had to design C  """from scratch"""?

Dennis: Finding a way (given the limitations of the       time) to insist on what has been in the ANSI/ISO standard for       some time: complete declaration of the types of function       arguments, what the 1989 C standard calls function       prototypes. Olmas� gerekenden daha kar���k olan bir�ok k���k ayr�nt� daha var. �rne�in, �a��rt�c� bir bi�imde bir�ok ama� i�in kullan�lan "durgun" ("static")s�zc���n�n anlam�. . I'm       still uncertain about the language declaration syntax, where in       declarations, syntax is used that mimics the use of the       variables being declared. It is one of the things that draws strong criticism, but it has a certain logic to it.

LF: C iyi kurulmu� ve tamamen tan�mlanm�� bir dilken, i�letim sistemleri halen b�y�k bir evrim ge�irmekteler. Donan�m h�zlan�p ucuzla��rken yeni fikirler do�uyor. Gelecegin ��letim Sistemi tasar�mlar�n�n temelini olu�turacak anahtar ��e ne olacak? �zel olarak sormak gerekirse sizin micro-nano-�ekirdeklere kar�� monolithic tasar�mlar hakk�ndaki g�r���n�z nedir?

Dennis: Bu �er�eveden bak�l�rsa bunun ilgi �ekici bir ��e oldu�unu d���nm�yorum.     (   I do strongly prefer environments for       applications that provide a structured, common name-space and       mechanisms for accessing resources, along the lines of Unix (I       include Linux here), Plan 9, Inferno.) Bana mikro ya da nano �ekirdek fikirleri ger�ek kullan�m s�ras�nda pek �nem kazanmam�� gibi geliyor. En az�ndan genel ama�l� i�letim sistemlerinin taban� olarak... Uygulamada, mikro �ekirdekler tepelerinde bulunan makro-sisteme g�re �zelle�tirildiler. Bu, bir sistemin i� yap�land�r�lmas� i�in yararl� bir ara� olarak kalabilir ama ger�ekte tek ba��na ya�amaz. Elbette ki (karma��kla�an d�nyada) basit i�letim sistemlerinin k���k, genel-ama�l� kullan�mlar i�in d���n�lmemi� ara�lar i�in -masa�st� ya da makine odas�- yararl� oldu�u durumlar da var. It looks to me that the       idea of micro- or nano-kernels didn't really become important in       real use, at least as the basis for general-purpose systems. In       practice, what seems to happen is that the micro-kernel becomes       specialized to the macro-system on top of it. It might remain a       useful tool for internal structuring of a system, but doesn't       really live on its own. Of course (the world being complicated)       there are cases where very simple operating systems are useful       for small, appliance devices that aren't intended for       general-purpose use, whether desktop or machine room.

LF:UNIX, �imdiye kadar uzun ge�mi�i olan bir i�letim sistemi. Ayr�ca �ok y�l �nce yarat�lm�� bir sistem ve o zamandan beri a�lar�n, donan�m�n ve servislerin yapabilecekleri ve gereksinimleri de b�y�k �l��de de�i�ti. UNIX'in mevcut ve gelecekte do�abilecek kullan�c� istekleri kar��s�nda ya�ad��� sorunlar ve k�s�tlamalar �u anda nelerdir?

Dennis: Ana sistem API    ============= basic system API ("system calls").========a��s�ndan bak�nca hi� temel, teknolojik sorunlar g�rm�yorum. Fakat ortada kesinlikle, ticari Unix sat�c�lar�yla bir�ok "�cretsiz" Unix sa�lay�c�s� (Linux ve *BSD de dahil) aras�nda ya�anan ticari/politik bir olay var.

LF: Tan�nmayan Y2K hatas� (bug) y�z�nden, yakla�an 2000 y�l� ve internetteki potansiyel erime son zamanlarda b�y�k bir ilgi oda�� oldu. Baz� uzmanlar taraf�ndan yap�lan uydurma �ng�r�lerin sizce bir kayna�� var m�?

Dennis: Bunun �zerinde ak�lc� herhangi bir yorum yapamam, ger�ekten. 31 Aral�k 1999 saat 23:59 'da u�uyor olmayaca��m ama ya�am�m boyunca yeni y�lda bir u�a��n yan�nda bulunmad�m. Bu ger�e�in Y2K ile pek bir ilgisi yok.

LF: E�er son zamanlarda �zerinde �al��t���n�z i�letim sistemi Inferno'dan bahsetmezsek bu, tam bir s�yle�i olmayacakt�r. Kendi programlama dili Limbo ile birlikte b�t�n�yle yeni bir i�etim sistemi tasarlaman�z�n nedenleri nelerdi? Ayr�ca  JavaVM/Java varken ni�in Inferno/Limbo ?  Di�er bir deyi�le, Java'da eksik olup Inferno'da bulunan �ey nedir?  

Dennis: Inferno i�i, Phil       Winterbottom ile Rob Pike'�n fikriydi ve tam Java ==bandwagon== (reklam makinesi) meydana ��kmadan �nce ba�lam��t�. Java'n�n (i�erde Oak ad� verilen) kendi �ncelleri vard�; ama hen�z Inferno do�arken  bir kar���kl���n (phenomenon) olu�aca��n� d���nmek i�in bir neden yoktu ve bizim Java'dan haberdar olmam�za ra�men ==="IT"=== hala �ekillenmemi�ti. San�r�m, sayg�de�er bir teknoloji d���ncesinin (ta��nabilir, sanal bir makine taraf�ndan tamamlanan bir dilin) hem Sun hem de bizim taraf�m�zdan yeniden canland�r�lmas�, ayn� noktaya garip bir �ekilde yakla�mam�zd�. Bu yakla��m diyor ki: Inferno fikri, en ba��ndan beri OS teknolojisi a��s�ndan (hem ham, �ok ucuz, en az donan�m �zerinde �al��an bir dil ve i�letim sistemi hem de e�ede�er olarak Windows, Unix ve veya Linux alt�nda �al��an bir uygulama olarak )�ok ilgi �ekiciydi. Ayn� zamanda, son derece patlay�c� olan WWW/gezgin pazar�na daha iyi girdi�i i�in Sun'a hakk�n� vermeliyiz.

LF: Bize g�re bir programlama dili olarak Limbo'nun gelece�i, Inferno'nun i�letim sistemi olarak ne kadar yayg�nla��p, g�zde oldu�una ba�l�. Limbo'yu di�er i�letim sistemlerinde kullanmak mant�kl� m� yoksa onun tasar�m� ve bak�� a��s� Inferno'ya �ok mu ba��ml�?

Dennis: Teknolojik olarak Limbo, Inferno'ya k�smen ba�l� de�il. Ger�ek�i olmak gerekirse asl�nda t�m�yle ba��ml�; ��nk� yeni bir dil, kullan�ld��� ortama ba��ml�d�r.

LF: Bell Laboratuvarlar�'ndaki meslek ya�am�n�za bakt���m�zda, sevdi�iniz projelerde her an �al��t���n�z� g�r�yorum ve san�yorum ki bu, Inferno i�in de ayn�. Sizin UN�X ve C tasar�m� i�inden ger�ekten zevk ald���n�z� d���nmekle hata m� yapm�� olurum?

Dennis: Asl�nda Bell Laboratuvarlar�'ndaki (halen devam eden) i�imi ger�ekten sevdim.

LF: S�rf sevdikleri i�in ��kars�z, �cretsiz projelerde �al��an di�er insanlarla sizin aran�zda bir kar��la�t�rma yapmadan duram�yorum. Eminim ki, �cretsiz yapt�klar� bu i� i�in para almay� reddetmeyeceklerdir. E�er Bell Laboratuvarlar�'nda olmasayd�n�z, kendinizi Linux ya da benzeri �cretsiz projelerde �al���r halde g�rebilir miydiniz? Omzunda y�llar�n deneyimi bulunan bir insan olarak bu ki�ileri yenilik�i bir ara�t�rma laboratuvar�n�n i�inden bakt���n�zda nas�l g�r�yorsunuz? Bizim dergimiz �zel olarak Linux kullan�c�lar� i�in oldu�undan sizi, Linux hakk�nda bir �eyler sormadan b�rakmayaca��z.�ncelikle Linux'un momenti ve bir�ok �irketin (�rne�in Bell Laboratuvarlar�) Linux i�in yaz�l�mlar geli�tirmeye ba�lamas� hakk�nda ne d���n�yorsunuz?    

Dennis: Bu iki soruyu birle�tirmeme izin verin. Bence Linux konusu olduk�a zevkli ��nk� Unix tabanl� olma �zelli�ini �ne ��kar�yor. Anabilgisayar ve i� istasyonu �reticilerinden gelen daha resmi �nerilere kar�� �e�itli BSD sistemleri de var. Buna ra�men Linux, Unix t�revleri i�inde en sa�l�kl� g�r�neni. Elbette ki "�cretsiz kayna��" g�zlemlemeden de duram�yorum. Unix-t�revi d�nya, tamam�yla ticari d�nyada olu�mu� ve olu�makta olan ayn� t�r par�alanma ve kavgadan yak�n�yor.    

LF: Ve Linux hakk�nda �NEML� soru: Hi� Linux kulland�n�z m�? Kulland�ysan�z, onun hakk�ndaki g�r���n�z nedir?

Dennis: Asl�nda  -- bilgisayar �zerindeki g�nl�k i�lerimi onunla yapmak a��s�ndan bakarsan�z-- kullanmad�m. �tiraf etmeye korkuyorum ama b�yle. Benim kendi bilgisayar d�nyam Plan 9, Windows ve Inferno'nun garip bir kar���m�ndan olu�uyor.  Ben Linux'un geli�imine ve   din�li�ine hayran�m. �nsanlar bu soruyu bana �ok s�k soruyorlar; ancak geleneksel �irketler taraf�ndan markalanan ve da��t�lan Unix'e kar�� olmam�, Linux hakk�nda k�skan�l��a ya da k�t� d���ncelere sahip olmam� bekleyerek b�yle bir soruyu y�nlendiriyorlar. Kesinlikle b�yle bir �ey yok. Ben, ikisini de Ken ve benim taraf�m�zdan y�llar �nce ba�lat�lan fikirlerin birer devam� olarak g�r�yorum.

LF: Ve  Microsoft.... Bu �irketin masa�st� bilgisayarlar �zerindeki tekeline ne diyorsunuz? Ge�mi�te bilim-kurgu filmleri, g�nl�k hayat�m�z�n her y�n�n� y�neten makro-bilgisayarlar�n hakim oldu�u bir d�nya betimliyordu. Son ger�ekler, bize farkl� bir tablo �izdi. Bilgisayarlar bir�ok y�nden basit cihazlar durumuna getirildi. Siz, programc�lar i�in d���n�len bir i�letim sistemi geli�tiren, t�m bu bilim-kurgu filmini ya�am�� ve ger�ek bilgisayarc�l�k durumunu hayal etmi� bir ki�i olarak bilgisayarc�l���n gelece�i hakk�nda ne d���n�yorsunuz? Inferno ve Linux'un bu durumdaki yerini nerede g�r�yorsunuz?  

Dennis: Burada iki soru var. Microsoft masa�st� bilgisayarc�l��� konusunda bir t�r tekele sahip ancak bu, d�nyadaki tek ilgi �ekici bilgisayarc�l�k de�il. ======Both alternate ways of       supplying software (like Linux) and bits of the world that don't       get in the news as much as Windows or browser wars (like very       high-performance computing, very reliable computing, very small       computing) will all have a place. I trust that both Linux and       Inferno will prosper.========