Miguel de Icaza ile S�yle�i

21 Ocak 1998'de Miguel de Icaza ve Federico Mena ile g�r�st�m.

LF:Linux'a nas�l ba�lad�n�z?

Miguel: Pek �nemli bir �yk� de�il. Linux'u herkesin yapabilece�i gibi �nternet'ten y�reye�ekip, yine herkes gibi kurulumunu ger�ekle�tirdim. Hepsi bu.

LF: Ne kadar zaman �nceydi?

Miguel:An�msam�yorum. 93't�. Belki de 94... Derledi�im ilk kabuk 0.985 idi. Ne kadar eski o? 3 veya 4 y�ll�k kadar olmal�. O halde 93't�.

LF: Resmi mesle�iniz nedir?

Miguel: Ben N�kleer Bilimler Akademisi'nde �al���yorum. (UNAM'da). Sistem ve �leti�ima�� y�neticisiyim. Bo� zamanlar�m�n b�y�k kesiminde -bazan t�m g�n- program yaz�yorum, haberleri okuyup, onlardan konu�uyorum ya da e-g�nderi okuyorum. �yle zannediyorum ki bir g�n e-g�nderi okumaktayken �lece�im.

LF:Linux i�in yazd���n�z ilk program neydi? Midnight Commander m�?

Miguel:Wine i�in baz� eklemeler. T�pk� kitapl�k gibi �al���yorlard�. Ama PC'm yoktu ve Sun istasyonu �zerinde Wine'i derlemek zorunda kald�m. Wine'i kitapl�k haline getirme projesi ba�lad� ama onu bitiremedim. Bir y�l sonra tamamland�. Hay�r, iki y�l. Biri onunla tekrar ilgileninceye kadar.

LF: UNAM Bilimler Akademisinde e�itim g�rd�n�z m�?

Miguel: Evet. Fizik ve sonra da matematik.

LF: Herhangi birini bitirebildiniz mi?

Miguel: Hayir. �eyy... ��yle diyebiliriz: H�l� devam ediyor.

LF:Ka� ya��ndas�n�z?

Miguel:27, hay�r 25. 1972'de do�dum. �imdi an�msad�m. Midnight Commander'i 20 ya��ndayken yazd�m. 94 m�yd� yoksa 93 m�? Midnight Commander'i Linux i�in yazd���m� an�ms�yorum. Sonra onu Sun i�in geli�tirdim. C�nk� PC'den daha h�zl�yd�, fakat yine de o Linux i�indi. Ne zamand�? An�msam�yorum. MC'de bulundu�um s�ralarda olmal�.

LF:H�l� onun �zerinde mi �al���yorsunuz?

Miguel:Evet.

LF: Gnome'da kullan�lacak de�il mi?

Miguel:Geli�tirilmesi konusundaki g�r�s�m� koruyorum. Di�er deyi�le h�l� onun geli�tirilmesinden sorumluyum ama �imdilerde onun �zerinde �ok �al��am�yorum. Eklerin �o�unda de�i�iklikler yap�ld�. Bilemiyorum, her iki veya �� g�nde bir yeni s�r�mler geliyor. Tamam, her iki g�nde bir de�il, daha �ok haftada bir... Burada ben de �o�unlukla onun �zerinde �al���yorum. MC, Gnome i�in bir dosya i�letmeni olacak.

LF:Linux/Sparc ile �al��maya ne zaman ba�lad�n�z?

Miguel: An�msam�yorum. �nanabiliyor musun an�msam�yorum. San�r�m 95'in ortalar�yd�. (Tarihi kontrol et).

LF:Ne yapt�n?

Miguel:David Miller ile ba�lant� kurdum. Kendisi port'a ba�layan ki�idir. �kimiz birlikte orijinal port �zerinde �al��maya ba�lad�k. Sonra bize Eddie2 de kat�ld�. Hay�r Peter. Sonra Eddie2, Paul'den sonra. �lk yapt���m �ey Ethernet s�r�c�s� idi sonra bir ka� �ey daha yapt�m. Bilmiyorum... X Window i�in bir s�r�c�. T�m bunlar� yakla��k 2 haftada yapt�m. Hepsi bu kadar zamanda varoldular. Daha �ok X port �zerinde �al���yorum. Zaman�m�n �o�unu alan ise C kitapl���yd�. Bu anda da h�l� C kitapl���n�n pe�indeyim. �lk libc4'� port ettik.

LF:H�l� Sparc �zerinde mi �al���yorsun?

Miguel:D�n bir bug giderdim. �lk, libc4'� Sparc'a yerle�tirmi�tik. O bir kez �al���nca libc5 ve sonra libc6'yi port ettik. 3 farkl� kitapl�k. Neredeyse 3 port. Port etme i�leminden daha engel ��kar�c� bir�ey yoktur. Daha k�t�s� ise 3 kez port etme.

LF:Linux/SGI port nas�l ba�lad�?

Miguel: Ben Sparc �zerinde �al���rken, SGI Mexico'dan insanlar ba�lamak i�in bir �ans oldu�u konusundan bana s�zettiler. Sonra g�r�smeler oldu. Bunlar uzun zaman ald�. �ok uzun zaman. Ve David Miller Linux Silicon'u yazmaya geldi. Geri d�nd� ve bir y�ldan daha uzun s�re bana Silicon'u verene kadar s�rd�.

Temelde, serbest yaz�l�mlardan ho�lan�yorum. T�pk� herhangi akl� ba��nda bir insan gibi.

Fakat, ger�ekte Linux Sparc projesinin lideri David Miller idi. Eddie2 uzun zaman port'un geli�tiricisiydi. Richard Henderson C kitapl��� �zerinde �ok �al��t�. Jacob J... ise bug�n tek geli�tiricidir.

LF:�ekirdek �zerinde neler yapt�n�z?

Sparc �zerinde �al��t�m, ayr�ca RAID �zerinde de. Ingo Molnar ve Gadi Oxman ile birlikte. Gadi ger�ekten uzmand�r. Yani t�m krediyi hak eden biri. Ingo daha h�zl� checksum'lar yazd� ve RAID'in do�ru olarak nas�l tamamlanaca�� konusunda de�i�ik fikirleri oldu. Gadi ger�ekten �a��rt�c�d�r. Kendisi, bu �eyi ticari RAID ile rekabet eder hale getirdi. Benim ad�m burada en sonda gelir. Fakat bu �al��mada ger�ekten en �ok pay� olan bu iki uzmand�r.

LF:Gimp �zerinde ne yapt�n�z?

Miguel:Hi�bir �ey.

LF: Fakat ad�n�z The Gimp sayfas�nda g�r�n�yor.

Miguel: Gnome ile ilgili olmal�. Bir �ift mikro-yama. Ger�ekte olay, bir g�n KDE'nin aniden ortaya ��kmas�yd�. O Linux'u daha kullan�c� dostu yapmaya y�nelik bir proje olup ba�lang��ta iyi de�ildi. Ama zamanla g�� kazanmaya ve daha g�zel g�r�n�m kazanmaya ba�lad�, ... g�zel ve kararl�, hay�r? O zaman KDE ola�an�st� bir�ey olarak g�z�kt� ve da��t�mlardaki t�m arkada�lar�ma yazd�m ve s�r�mlerinde KDE'yi de sunmay� sal�k verdim. ��te o zaman onlar benim KDE'nin daha �nceden g�rmedi�im sorununu g�rmemi sa�lad�lar. KDE, �zg�rce da��t�lmayan bir itapl��a ba��ml�yd�. Kitapl�k yaln�zca ticari olmayan kullan�mlar i�in �zg�rce elde edilebilmekteydi. Ama �ok �nemli bir nedenden dolay� serbest de�ildi; serbest yaz�l�m kaynak kodunu g�rme, d�zeltme, ��renme ve kullama hakk�n� verir. Ama �nemli olan onun �zerinde de�i�iklik yapabilmeniz, geli�tirmeniz ve sorunlar�n� giderme hakk�n�z�n olmas�d�r. Qt'nin lisans� �zerinde d�zeltme ve de�i�iklikleri yasaklamaktad�r. Dolay�s�yla ve ne yaz�k ki, KDE �ok g�zel, ama i�g�rmeye kalk���l�nca... �rne�in, serbest bir i�letim sistemi d���nelim: Linux. KDE'nin kurulumuna gideceksiniz ve onun bir bile�eni �erbest de�il. Serbest olmayan bile�enlerin eklenmesini ne zaman durduracaks�n�z? Sistem serbest de�il, ticari bir par�as� var. O zaman bir geri ad�m att�k. Stallman'�n ideali ba�latt��� 85'ten bu yana b�y�k geli�meler sa�lam��t�k ve geri ad�m atmak zorunda kal�yorduk. �imdi geriye mi d�necektik? Garip lisanslar� kabul m� edecektik?

LF: Gnome icin neden bu muydu?

Miguel: Bir �ok tart��ma vard�. Ger�ekte Gnome pek �ok �ey i�eriyor. �lk �nce Active X'in nas�l �al��t���n� �grendim. Bu fena fikir de�ildi. Sonra Federico ile birlikte Linux icin Active X'in par�alar�n� bir araya toplamay� denedik. Yanl�� bir ad�mla ba�lad�k i�e. �imdi d�s�n�yorum da yanl��t� ve asla yap�lmamas� gereken �eylerdi. Her �ey tersti ve ba�tan anlamal�yd�k. Fikir �uydu: tk, gtk gibi bir ka� uygulama t�pk� sistem eleman� gibi diyalog edebilirdi. Bunu asla yapamad�k ve bu fikri unutmaya karar verdik. Sonra Unix'in �e�itli API'lerini birle�tirmek istedik. Fakat bunlar "yapmak zorundayiz" dedi�imiz fakat asla yapmad���m�z �eylerdi. Gnome ad�n� se�tik. C�nk� projemiz i�in uygun bir add�. KDE'yi ve sahip oldu�u sorunlar� g�r�nce "Hay�r, yeni bir tane yazmal�y�z" dedik. Ba�lang��ta kullan��s�zd� ve �ok fazla kusuru vard�, �ok fazla bellek gerektiriyordu. Ataletini sona erdirmek zorundayd�. Haziran veya Temmuz'du, bir �neri yazd�k ve bir grup insana g�nderdik. Stallman, RedHat grubu, gtk grubu ve The Gimp �zerinde �al��an insanlara. ��nk� ger�ekte ilgin� olan �ey, benim onun kendi elayg�t tak�m�n� (toolkit) olu�turmu� olmamd�. Bu insanlar� da aram�za almak isteyince projenin t�m n�fuzunu kulland�k. KDE ile k�c�k bir kar��la�t�rma yapt�k. Orijinalinde ad� "GNU Masa�st� Y�resi, GDE" olacakt�. IRC'de tart��t�k ve dedik ki, "Gnome halen var olan eski bir ad, burada uygulan�r. Simdi g�relim ki G, N,... nedir?

LF: Gnome'un diger pencere y�neticilerindem �rnegin Enlightenment'den ne fark� var?

Miguel: Enlightenment ayarlarla, pencerenizin yerle�imi ile ve davran�� tan�mlamalar� ile ilgilenen bir pencere y�neticisidir. Fakat uygulaman�n ne oldugunu s�ylemez. Uygulamalar soguk ve fazla s�sl�d�r. Bundan daha fazla, �undan daha fazla ve her �eyden biraz ve biraz da kar���kl�k. Fikir olarak Gnome ve KDE pencere y�neticileri de�ildir. Uygulamalar aras�nda ba�lant� kurarlar. Ger�ekte KDE pencere y�neticilerine ba�l�d�r. Fakat art�k inan�yorum ki bu sorun de�il. Buradaki nokta Gnome'un herhangi bir pencere y�neticisi ile �al���p �al��mad���d�r. E�er Enlightement'ten ho�lan�yorsan onu kullan, fv'yi ye�liyorsan fv'yi, yok e�er KDE'yi ise KDE'yi. Enlightement'in tasar�m�n� yapan ki�inin Gnome tak�m�ndan biri oldu�una dikkatinizi �ekerim. Ger�ekte Gnome �zerinde �al��mas� icin kiraland�. Paras�n� RedHat �d�yor ve Red Hat Gnome'u resmi olarak destekleyecek.

Linux'da hen�z kullan�lmam�� milyonlarca �ey var. Gnome'un bir �ok amac� var: bunlardan biri kullan��l� desktop sa�lamak. Ben inan�yorum ki KDE'nin en b�y�k h�nerlerinden biri budur. KDE tak�m�ndaki insanlar g�sterdiler ki bir y�l icinde k�c�k bir grup insan inan�lmaz nitelikte bir desktop yaratabilir. Hatta Windows 95 ile yar��abilir. Windows 95'i ilk g�rd�g�mde art�k kaybetti�imizi d�s�nd�m. "Ba�lant�y� b�t�n�yle g�zard� ettik ve yenildik" dedim. Ve ona yakla�abilece�imizden ku�kuluydum. Ama KDE tersini kan�tlad�. Onu yapmak m�mk�nd� ve hatta k�c�k bir programc� grubu ile bunu yapabilirdim. O halde Gnome bu �geleri kar��t�r�r, uygun, kullan��l� bir y�re �retir. T�m uygulamalar ayn� elayg�t tak�m�n� (toolkit), ayni kitapl�klar� kullan�p ayr�ca ayn� �ekilde alg�lamal�, kullan�m� kolay olmal� ve �ekici g�r�nmeli. Bu KDE'nin yapt�klar�n�n ayn� idi. Fakat biz daha ileri gitmek CORBA'y� kullanmak istiyorduk. CORBA'nin arkas�ndaki fikir t�pk� bir boru hatt�nda oldu�u gibiydi. Sizin programlar�n�z ile di�erlerini etkileyici bir �ekilde kar��t�ran bir boru hatt�. CORBA'da ba�lant�lar sa�layan programlara sahip olabilirsiniz. �rne�in, telefon ve e-g�nderi listenizin k�c�k bir veritaban�na gereksinimi vard�r. Hangi program� kullanmal�y�z? Postalama i�in program�m�z var, bu y�zden postalama listesine izin vermek zorunday�z. Genellikle e-g�nderi, adres defteri ve HTML edit�r� ...vs. i�in program�m�z vard�r. Programlar t�pk� canl�lar gibi b�y�rler. Fikir �udur: K�c�k par�alar ile her �ey yap�l�r. Gereksinimlerinizi adres geli�tirici programa yollayacak bir mail program�na sahip olacaks�n�z. Bu basit bir komut sat�r� program� de�ildir, b�t�n�yle grafiksel bir aray�zd�r (interface). Bu program bir �ok insana aray�z sa�lar. Bu yazma�lar (registers)... vs. i�in bir �ekildir. Buradaki fikir, elemanlar�n bile yerlerini de�i�tirebilece�inizdir. E�er k�c�k veritaban�m� kullanmak i�in bir eleman istiyorsam, onu Gnome'un bir s�r�m�yle de�i�tirebilirim. Bu s�r�m kurulu�unuzda veritaban� ile veya Oracle ile veya herhangi bir �eyle ba�lant� kuracakt�r. Buradaki en �nemli �ey aray�z ve iyi tan�mlanm�� API'dir. Bu GNOME'in i�indeki CORBA'n�n rollerinden biridir. Dosya i�letmeni ayn�... edit�rler ayn�. Aray�z� y�r�tt�g�n�z s�rece edit�rleri de�i�toku� edebilirsiniz... Bu aray�z �zerinden uygulamalar kendi aralar�nda diyalog edebilecekler. D�zeltici herhangi bir edit�r ile konu�abilecek ve o korkun� yamalardan birini yazmaya gerek kalmayacak. Emacs alt�nda telefon numaralar� veritabani olan pek �ok insan var. Onlara "�u ki�inin bilgilerini ver" dedi�imizde; baz�lar� ikonlar�n grafiksel s�r�mlerinden ho�lanacak. Fakat her �ey aralar�nda i�letilebilir olacak. Bu �nceki projenin ama�lar�ndan biri.

Federico:Bir sonraki ad�m, s�zc�k yorumlay�c� alabilmek icin dok�man sistemine sahip olmak, parcalar�n uygulanmas�, ve ayr�k yapraklarda yaratt���n�z �eye aktarmak veya belki Gimp veya ba�ka bir uygulama alt�nda yaratt���n�z g�r�nt� olarak yollamak ve b�ylece orada edit edebilmektir. T�pk� Windows'taki OLE gibi.

LF: Red Hat'in rol� nedir?

Miguel: RedHat'in yazd��� kodlar�n telif hakk� yine onlar�n olacak. Bizimkilerse bizim. Fakat her�ey GPL oldu�undan �ok da sorun de�il.

Serbest yaz�l�m ile ilgili ilgin� bir �ey var. Amac�m�z onun serbest olmas� ve RedHat bizimle bu kurallar �er�evesinde �al���yor. Yay�nlanan her �ey GPL alt�nda. Bu ko�ullar alt�nda RedHat'in m�dahaleci olabilece�inden emin de�ilim. Demek istedi�im bir kod yazar ve bize "bak, bu kodun bunu yapmas�n� istiyoruz" derler ve b�yle y�r�t�rlerse m�kemmel. T�m gelistiricilerin inisiyatifi ve yetkisi var. Serbest yaz�l�mda birisi bir �eyden ho�lanmad���nda onu al�p bizim �imdiki kodlar�m�zla ba�layarak kendine ait bir �ekilde yeniden geli�tirebilir.

LF: Projede kimler var?

Miguel: Debian'dan Bruce Perris. Gnome icin COA ba�lant�s�n� yazan geli�tiricilerimizdendir. Red Hat'den Michael Johnson linuxconf'un bi�imlemdiricisi �zerinde �al���yor. Rasterman ise g�r�nt�ler �zerinde �al���yor. Bizim konular�n lideri Rasterman olacak. Uygulamalar �zerinde �al��acak...

Federico: Mac'da kaleidoscope olarak isimlendirilen bir �ey hi� g�rd�n m�?

Miguel:Rasterman Gnome i�in �al���yor ve Enlightenment'i geli�tiriyor. Sonra yapt�klar�n� Gnome i�in uygulamak istiyor. A��kcas� Enlightenment pek �ok �eyde daha iyi g�r�n�yor ve Gnome ile birlikte iyi �al���yorlar. Asl�nda di�er �eyler ile birlikte de �ok iyi �al���yor, fakat ger�ek �u ki Gnome �zerinde �zel bir �nemi var.

XEWM isminde ba�ka bir pencere i�letmeni var ki Gnome'un k�r�c�lar�ndan (hacker) biri. Ayr�ca GNOME �zerinde de �al��i�yor. Bu, GNOME i�in pek �ok avantaj� olan di�er pencere i�letmenlerinden biri. GNOME ile KDE aras�nda b�y�k bir fark var. GNOME'da biz C++'in d�nyan�n en iyi dili oldu�una inanm�yoruz. Qt sizi C++ kullanman�z i�in zorluyor. Di�er pek �ok programla ba�lay�c�s� olmakla birlikte g�rebildi�im kadar�yla, Qt kullan�yorsan�z C++ da program yazmak zorundas�n�z. Temelde inaniyoruz ki C++, bu kadar �ok reklamdan sonra tart���lmaya ba�land�. Bu programlama dilleri tarihindeki k�t� hatalardand�r. Genellikle C, Objective C ve Scheme kullan�yoruz. Geli�tiricilerimiz aras�nda C++ 'dan ho�lananlar var ve bunun sonucunda C++ kodlar�m�z da var. Biri Ada'da �al��mak isterse �al��i�r. Benim can�m� s�kan noktalardan biri de KDE'nin bir dil c�pl�g�ne d�n�sm�s olmas�d�r. Di�er bir �nemli nokta "yaz�mlara" (script) inan�yoruz. Di�er deyi�le program�n i�indeki fonksiyonlar� el ile idare edebilirsiniz. Sonra Scheme kullan�yoruz, san�r�m di�er �eyler i�in Perl veya Python kullanaca��z. Ama �u anda baz� uygulamalar i�in Scheme kullan�yoruz ve bu da h�zl� �al��i�yor ve daha fazla �ey yapmaya izin veriyor. Temel fikir bu. Bu �eyin ger�ekten kullan�laca�� ana eri�mek �zereyiz. GNOME, Debian ve Red Hat taraf�ndan desteklenen bir GNU projesidir.

LF: Duragan s�r�m ne zaman ��kacak?

Miguel:Bu, ka� insan�n yard�m edece�ine ba�l�.

LF: Projede baska kimler var?

Miguel: Bir kabile kadar kalabal�k: George Lebl, Radek Doulik, Alan Cox[1], Tom Tromey, Elliot Lee, Raja Harinath, Eckehard Berns, Changwoo Ryu, Michael K Johnson, Federico Mena, Nathan, Bryant, Horacio Peqa, vs.

Debian kal�c� belle�i (hard disk) ve CVS depolay�c�s�n� sa�l�yor. Bu t�m d�nyadaki geli�tiricilerin �al��malar�n� koordine ediyor. T�m geli�tiriciler bu makineye giriyorlar. �ok iyi bir ba�lant� var. E�er biri iyi kod yazabilece�ini kan�tlar ve yazarsa, kendisine bu makinede hesap a��yoruz. O da bunu ger�ekle�tiriyor. Genelde tart��malardan sonra e�er kod iyi ise onu da i�eri al�yoruz.

Alan Cox, Linux icin TCP/IP yazd�. Ayr�ca Doom'u port etti. Gnome i�in "acik b�lge" (public domain) olu�turdu. �ok b�y�k �abalara mal oldu ama o, bunu yapt�. Ayr�ca GnomeVision'muzda olacak.