![[Photo of the Author]](../../common/images/Georges-Tarbouriech.jpg)
original in fr Georges Tarbouriech
fr to trHarun Soylu
Georges uzun zamand�r Unix kullan�c�s�d�r. NEdit ile �al��mas�n� sever ve 4 de�i�ik Unix ortam�nda kullan�r.
![[Illustration]](../../common/images/article138/nedit.jpg)
Unix d�nyas�n�n hali edit�rler olmasayd� ne olurdu? Evet, bu soruyu hemen her i�letim sistemi i�in sorabilirsiniz; fakat yine tekrar edelim Unix d�nyas� �nimle�lerden olu�maktad�r.
Temelde Unix sistemler grafik aray�zlere sahip de�ildir, sistemler metin bazl��al���r, kullanmakta olu�umuz kullan��l� sistemler d���nda.
Metin bazl� ortam kullan�c�y� karma��k kullan�m ve aray�ze sahip "vi" kullanmaya y�nlendirir. DOS Windows i�in ne demekse, "vi" da Unix i�in odur, birbirleriyle i�i�elerdir.
Sonu� olarak, "vi" geli�tirilerek "vim" (vi-im...proved anlam�nda) yaz�lm��t�r. Tek karakteri geri tu�u kullanmadan silmek gibi geli�mi� �zellikler "vim" edit�r� geli�tirilerek eklenmi�tir.
�z�r dilerim, biraz sabit fikirliyim... "vi" halen kullan��l� bir edit�r.
�ok geni� �apta kullan�m� ve di�er edit�rlerde olmayan �zelliklere sahip.
K�saca "vi" kullanmaya ba�lad�ktan sonra, kendinize bir kullan�m klavuzu haz�rlaman�z tavsiye edilir. Bir yere t�klamak, pencere a�mak veya di�er �zelliklerini hemen �grenmek gibi bir se�ene�iniz yoktur.
"vi" edit�r�n�n komutlar�n� ve kullan�m �zelliklerini ��renmelisiniz.
Bu alandaki ikinci "kilometreta��" ise R. Stallman'�n �al��mas�d�r, GNU'in atas�; o olmasayd� a��k kaynak kodlar�n oyuncaklar�n� payla�ma zevkinden mahrum kalacakt�k. Tabiki, Emacs'tan (Emacs=EscapeMetaAltControlShift) bahsediyoruz
Daha a��k konu�mak gerekirse, ��renmesi bir y���n bilgi gerektiren edit�r diyebiliriz.
Daha ciddi olarak, Emacs fantastik bir edit�rd�r, fakat ��renilmesi i�in derin �al��ma, bilgi birikimi ve ilerleme ad�mlar� gerekir.
Grafik s�r�m� olan "Xemacs" biraz daha g��l�d�r; bir hizmet�i gibidir: bir edit�r, haber okuyucu, sayfa g�r�nt�leyici... hemen her�ey. D�zenlenmi� hemen her �zellik bir uygulama i�erisine yerle�tirilmi�tir. Boyutlar� ise daha iyi bir fikir verebilir:
bir Xemacs derlemek i�in "m68k 68030/25mhz" Linux sistemde ve "16 Meg RAM"
(biliyorum ka��rm�� olabilirsiniz) son 18 saattir. Her iki �r�n
(���nc� edit�r Xemacs) Unix ortamlarda ilk g�nden beri kullan�lmaktad�r.
�imdi ise di�er sistemler i�in de geli�tirilmektedir.
Bununla birlikte, bu edit�rleri benim bir tavsiyem olarak de�erlendirmeyin.
G�n�m�zde, bedava Unix s�r�mleri geni� �apta kullan�lmakta ve h�zl� bir �ekilde geli�tirilerek b�y�mektedirler. �u anda, en az�ndan yakla��k elli de�i�ik edit�r Unix ortamlarda eri�ilebilir durumdad�r.
Sonra, neden NEdit?
NEdit'e bu adresten eri�ilebilir: http://nedit.org/
Kaynak kodu ve �nderlenmi� koduna eri�ilebilir.
�ok uzun zamandan beri olmasa da (Aral�k 1999) NEdit GPL'nin lisansl� �r�n� de�ildir. G�n�m�zde Linux, NetBSD, FreeBSD... gibi �r�nlerle birlikte de sa�lanamamaktad�r.
Bu nedenden ve di�er edit�rlerle kar��la�t�rmalardan dolay�, Unix kullan�c�lar�n�n �o�u NEdit ile hemen tan��ma ve kullanma �anslar� azal�yor. "Fermi National Accelerator" Labratuvarlar�nda geli�tirildikten sonra NEdit "Fermitools" lisansl� �r�n� olarak da��t�lmaya ba�lam��t�r. Bununla birlikte NEdit "Motif" k�t�phanesi kullanmaktad�r. G�n�m�ze kadar, NEdit'in "Motif" (grafik aray�z k�t�phanesi) k�t�phanesi olmadan kullan�m� mevcut de�ildir.
�ansl� olarak, a��k-kod i�letim sistemleriyle birlikte da��t�lan �cretsiz yaz�l�mlar�n �ok olmas� "Motif" i�erisinde de �cretsiz olarak "Lesstif" da��t�lmaktad�r. Lesstif'e te�ekk�rler, yani NEdit s�r�mleri GPL (Gnu Public Licese) alt�nda �al��mayacakt�. �imdi ise NEdit bir GPL lisans� ile b�y�k olas�l�kla �cretsiz i�letim sistemlerinin bir par�as� olarak da��t�lacak.
�u an, Lesstif halen geli�tirilmekte ve yava��a olgunla�maktad�r. Bir ka� problemi vard�r, fare t�klamalar�n�n baz�lar�ndan haberdard�r, fakat bu �ok ciddi bir d�zeyde de�ildir. Bu konuya tekrar d�nece�im.
Temelde NEdit "Motif" kullan�m� nedeniyle genel Unix kullan�c�lar� i�in tasarlanm��t�r.
�e�itli s�r�mleri vard�r "Irix (SGI)", "Solaris (Sun)", "AIX (IBM)",
"HP-UX", "VMS",... gibi da��t�mlarda "Motif" ilr birlikte �nderlenmi� olarak.
Linux, FreeBSD, NetBSD, i�in kaynak kodu y�kleyip Lesstif ile birlikte derleyebilirsiniz. ( http://www.lesstif.org)
Pencere i�inde pencere
NEdit grafik aray�zl� edit�rd�r, bir �ok �zelli�iyle birlikte.
Grafik aray�z� NEdit'de men�lerde tam te�ekk�ll� fare kullan�m�na imkan sa�lar. Klavye k�sayollar�, ileti�im kutular�... Yap�land�rma bir �ok tercih men�s�yse geli�tirilmi�tir.
Kullan�m ayarlar� kolay bir �ekilde elle bir edit�rde �rne�in NEdit kullan�larak d�zenlenebilecek bir .nedit dosyas�nda saklan�r, ve bu sayede Unix kullan�c�lar�na ki�isel kullan�m sa�lar.
X kaynaklar�yla birlikte bir�ok yap�land�rma se�enekleri mevcuttur.
�rne�in, se�ilen dosyalar i�in s�zdizimi renklendirmeleri tan�mlanabilir.
Bu �zellik uzunca bir liste i�in se�ilebilir (C, Fortran, Pascal, HTML...)
Kendi ki�isel s�zdizimi renklendirmesini �e�itli desenler (pattern) kullanarak tan�mlayabilirsiniz. Bir desen �e�itli s�rada yaz�l�m�� font ve renklerin tan�m�na ili�kin komutlardan olu�ur.
E�er sizin yazm�� olduklar�n�z yap�lan tan�mlamalarla �rt���rse, yazm�� oldu�unuz yaz� kurallara g�re renklenecektir.
�rne�in e�er bir C kaynak dosyas� a�arsan�z (*.c), NEdit yaz� ortam� �zel renklerle ve tan�mlamalar kullanarak kullan�c�ya program yazarken kolayl�k sa�lar.
E�er dosya uzant�s�na g�re bir renklendirme meydana gelmezse bu durumda se�enekler men�s� kullan�larak do�ru dil se�imi yap�lmal�d�r.
Tabiki bunun d���nda bir�ok �zellik daha mevcuttur.
Baz� �nemli i�levler ile ba�layabiliriz bunlar: kopyalama, kesme ve yap��t�rma ile arama ve yerde�i�tirme, sat�r numaralar�...
Di�er �nemli bir �zellik ise yaz�y� s�tun olarak i�eetlerek kopyalama ve yap��t�rma i�lemlerinin yap�labilmesidir.
E�er �� tu�lu bir fareniz varsa daha fazla se�ene�e sahipsiniz.
Bu i�aretledi�iniz yaz�y� (ilk se�im) kesme i�lemi yapmadan yerde�i�tirebilirsiniz.
Di�er �nemli bir �zellikse para�raflar� doldurmakt�r. Burada ayr�nt�lar� a��klamayaca��m. ��eri�i size b�rak�yorum. Gerekli bilgiye d�k�manlardan eri�ebilirsiniz.
Buradaki anlatt�klar�m�z tabiki b�t�n �zellikler de�ildir, NEdit kullanarak daha fazlas�n� yapabilirsiniz. Kabuk i�lemleri i�in gereklli komutlar� bir penecerede �al��t�rabilir ve sonu�lar� g�zlemleyebilirsiniz.
�nteraktif modda iken makrolarla kolay bir �ekilde �al��abilirsiniz.
Esas olarak, NEdit'in kendine has makro dili vard�r. Bu daha etkin i�lemleri geli�tirmek i�in kullan�c�ya imkan sunar.
NEdit kullan�c�yla (nc client) geli�mi� ortamlarda �al��abilir. (Integrated Development Environments- such as SGI CaseVision).
Programc� uyu�mayan parantezleri bir se�enekle kontrol edebilir.
Otomatik olarak bir ba�l�k dosyas� a�abilir.
Bir C kaynak dosyas� a�arak ��yle bir sat�r se�ebilirsiniz
#include "config.h"
sonra men�den se�ileni a� se�ene�ine giderseniz NEdit "config.h" dosyas�n�n i�eri�ini g�r�nt�leyecektir.
Di�er g�zel bir �zellik ise NEdit anlaml� s�zdizimlerinden olu�an komutar i�ersinde arama yapabilir.
A�a��daki ba�lant�y� takip ederek gerekli dizine eri�ebilirsiniz
ftp://ftp.fnal.gov/pub/nedit veya
makrolarla ilgili daha detayl� bilgi i�in http://www.nedit.org/macro
gerekli olan siteyi ziyaret edebilirsiniz.
Daha �nce bahsetti�imiz gibi, NEdit yap�land�rmas� i�in se�enekler men�s� kullan�l�r. Bir�ok �zelli�in kontol� buradan yap�labilir.
Standart ayarlar bir men� ve altmen�den olu�ur.
Ana men� kullan�ld���nda sonu�lar �al��t���n�z pencerede g�zlenirken altmen� kullan�larak genel ayarlar yap�l�r.
Ana men� kullan�larak s�zdizimi ile ilgili renklendirme, arama, tan�mlama, fon ayarlar� gibi uygulamalar yap�labilir.
Altmen� kullan�ld���nda ise daha men� ayarlar�yla ilgili yap�land�rmalar kontrol edilebilir.
Yapm�� oldu�unuz ayarlar� saklad���n�z zaman NEdit bir dosya yaratarak her uygulamada kaydetmi� oldu�unuz yap�land�rma ayarlar�n� kullan�r.
Buradan da a��k�a g�r�ld��� gibi daha ayr�nt�l� bilgileri d�k�manlardan bulabilirsiniz.
NEdit karma��k yap�land�rmalar� yap�land�rma dosyalar� kullanarak yapar.
Bu dosya yap�land�rma ayarlar�n�n sakland��� .Xdefaults veya .Xresources format�ndaki dosyad�r.
Bu nedenler, .nedit dosyas�n�n i�eri�ini bahsedilen dosyalar i�erisine koplayarak ekleyebilirsiniz.
Bu yap�land�rma ayarlar� �e�itli Unix ortamlar� i�in uygun bir �ekilde se�ilebilir ve NEdit kullanarak sistem avantajlar�ndan yararlanabilirsiniz.
Klavye k�sayollar�n�n ayarlarlanmas� da daha iyi bir yap�land�rma i�in gereklidir.
Klavye k�sayollar� yap�land�rmas�n�n en �nemlisi silme i�in gerkli k�sayolunun d�zenlenmesidir.
Standart olarak silme i�lemi i�in ayarlanm�� tu� silme tu�udur. (Delete Key)
Xresources kaynaklar�nda de�i�iklik yaparak bunu kendinize g�re d�zenleyebilirsiniz.
Lesstif kullan�larak derlenmi� baz� s�r�mlerde fareye �zel ayarlar yap�labilir.
�rne�in diyagol kutusu kullan�larak dosya se�mek zor bir i�lemdir.
Bu zorlu�un ��z�m� ise iki defa fareye t�klamak yerine dosya ismi yaz�ld�ktan sonra bir kere giri� tu�unu (Enter) kullanmakt�r.
Di�er k���k problem ise diyalog kutusunu a�arken kar��la��labilir.
O pencerede hi�bir dosyan�n g�r�nt�lenmemesi b�y�k olas�d�r. Bu nedenle klas�r iismiyle �a�r�lan alana bir "/" ekleyerek bunun �stesinden gelebilirsiniz.
Di�er bir tane ise klavye k�sayollar� �al��mayabilir. Bunun sebebi ise aktif olmayan Capslock NumLock tu�lar�d�r.
NEdit kullanmak i�in komut sat�r�na "nedit" yazman�z veya simgeye iki defa t�klaman�z yeterlidir. Tabiki masa�st� simgelerine ve ba�lang�� men�s�ne ba�l� olarak de�i�iklik yapabilirsiniz.
Normal olarak tek seferde tek dosya a�ars�n�z. E�er 10 dosya a�mak istiyorsan�z, NEdit'i 10 defa �al��t�rmal�s�n�z. Bu normal bir harekettir, �o�u zaman sa�mad�r. Ki�isel olarak ben Amiga kullan�c�s�y�m (evet, halen mevcut!) ve tek pencerede birden fazla dosyay� a�arak �al��abilirim.
�imdi Unix'te Amiga i�in yeni bir makale yazabilirim, tekrar NEdit kullan�m�na d�nelim.
NEdit y�netimi kolayd�r. B�t�n i�lemler men� se�eneklerinden ve k�sayollardan yap�labilir. E�er g�r�nt�l� ortamda �al���yorsan�z fare kullan�m�da �nemlidir, takibi �� tu�lu bir fareye sahipseniz daha da �nemli.
E�er klavye k�sayollar�yla ilgilenirseniz i�te size bir liste.
Birka� �rnek:
Kontrol + Geri Tu�u (Ctrl+Backspace) k�rs�r�n gerisinde kalan s�zc��� siler
Kontrol + U (Ctrl + U) sat�r�n ba��na kadar olan b�l�m� siler
Kontrol + Silme Tu�u (Ctrl + Delete) sat�r�n sonuna kadar olan b�l�m� siler
Kontrol + Sa� Y�n Tu�u (Ctrl + right arrow) k�rs�r� sa�a do�ru bir kelime kayd�r�r Sola kayd�rmak i�in sol y�n tu�u.
Kontrol + Giri� (Ctrl + Return) otomatik olarak giri� yapar
Standart bir pencere boyutu tan�mlay�p ayn� dosya i�in pencereyi b�lebilirsiniz.Bu se�im uzun yaz�larla �al���rken size kolayl�k sa�lar.
Metin arama ve yerde�i�tirme i�lemleri �rne�in k���k-b�y�k harfe duyarl� �al��malarda kolayl�k sa�lar.
Men� se�eneklerinden "Tekrar Ara" ve "Tekrar Yerde�i�tir" size t�m metinde arama ve/veya yerde�i�tirme i�lemlerinde kolayl�k sa�lar.
Bu se�enekler se�ilen bir metin i�in de ge�erlidir, se�ilen metin di�er pencerede veya di�er uygulama olsa bile.
Makro yazmak da kolay bir i�lemdir. Makro men�s�nden kullan�m se�eneklerine giderek kayna�� ��ren ("Learn keystrokes") se�imini yapmal�s�n�z.
Bundan sonra NEdit kaynaktu�lar� ve men� komutlar�n�n yerini ��renecektir.
��rendiklerini yap��t�r ("Paste learn") se�iminde ise yarat�lan makrolar makro g�vdesine eklenerek uygulanacakt�r.
Sistemin ��kmesi durumunda ise (�ok nadir bir durum, biz Unix'te �al���yoruz..)
�al��man�za tekrar d�nebilirsiniz.
NEdit �zerinde �al��t���n�z dosyay� yedekler, sisteme eri�meniz durumunda bu dosyayla tekrar �al��mak i�in yeniden �a��rmal�s�n�z ki, bu isim sistemin ��kmeden �nceki ismidir.
Buradaki yard�mlar neredeyse tamamlanm��t�r.
K�saca, bu ara� kolayca ��renilerek ke�fedilebilir. mek i�in gayet basittir.
Belki de NEdit kullanmak i�in bir�ok �zelli�inin yan�nda en �nemli neden budur.
Bir�ok uygulamarla birlikte, herkes ki�isel tercihleri ve gerekleri i�in bir se�im yaparlar.
NEdit yap�labilecek tek bir tercih de�ildir fakat bir �ok edit�r i�erisinde en iyilerinden birisidir.
Bir�ok kaynak kullanan performans� d���k bir ara� de�ildir, kullan�c� dostudur.
E�er MAC, PC or BeOS, AmigaOS ortamlar�na a�ikar iseniz NEdit size hi� yabanc� gelmeyecektir.
Lisans problemi �u an giderilmi� ve Lesstif herge�en g�n geli�tirmektedir.
Sonu�ta, neden hala NEdit'i Linux ortam�n�z�n bir par�as� haline getirmek istemiyorsunuz. �imdi deneyin:
nedit.org
Hayal k�r�kl���na u�ramayacaks�n�z.
�ok iyi bir zamanda ya��yoruz.