| News Archives Companies Tips |
Linux'u Kurdum, Ya Sonras�?Yazar: Jose Maria Laveda�eviri: Emre Demiralp |
Giri�
Linux T�r�
Yard�m
�evre
�leti�ima�lar�
Giri�Bu makale, yeni Linux kullan�c�lar�na, Linux'un kurulumu s�ras�nda kar��la�acaklar� konular� tan�tmay� ama�lamaktad�r. Burada, ne bir teknik makale yaz�m� ne de Linux �zerine bir "incil" yaz�lmas� ama�lanmaktad�r. Amac�m�z, bu andan sonra hep duyaca��n�z ve zamanla anlamlar�n� kendi ba��n�za kavramak isteyece�iniz bir ka� temel kavram ve terimi belirtmektir. �imdi Linux'a ho�geldiniz diyerek bir soluk alay�m, kendinizi rahatlat�lm�� olarak d���n�n ;). Ba�lang�� noktas� olarak LINUX'u b�t�n�yle kendinizin kuraca��n� ya da yak�n bir arkada��n�z�n cebinde bir CD ile yard�ma gelerek makinenizi ele al�p, sizinle etkile�me olmaks�z�n, renkli g�r�nt�ler (�o�unlukla mavi) aras�nda dola�t�ktan sonra bir �ift sistem ge�i�s�zc��� sormas�n� d���nebiliriz. Arkada��n�z�n t�m bunlar� yapmas�ndan sonra makinenizdeki i�letim sistemi onun taraf�ndan devreye sokulur ve a�a��daki t�rden bir yaz� ekranda g�r�n�r.
Welcome to Linux xx.xx.xx Bunun ard�ndan, arkada��n�z size " Tamam, kuruldu" deyip baz� g�d�mleri ve sistemin nas�l g�venli kapanaca��n� ��rettikten sonra sizi "Sorunlara kar�� yaln�z" b�rakarak yan�n�zdan ayr�l�r. LINUX'ta dikkatiniz �eken, belki de ilk, �ey onun "�cretsiz" oldu�unu duyman�zd�r. Ger�ekte, kaynak yaz�l�mlar yaz�mhakl�d�r ama Linux'un koruma alt�na al�nd��� lisans kopyalama, da��tma ve �deme yapmaks�z�n kullan�m haklar�n� ve bu an i�in pek �zerinde durmayaca��m�z daha derin konularda etkinlik olanaklar�n� kullan�c�ya vermektedir. Bu lisans "GNU Genel Toplumsal Lisans" olarak bilinir ve Linux ve UNIX d�nyas�nda kar��la�aca��n�z �ok say�da yaz�l�m� kapsam�na al�r. Ger�ekten de, zamanla, GNU bash, GNU Emacs, GNU gcc ve benzeri yaz�l�mlar� bu ba�lamda kullanaca��n�z� �imdiden s�yleyebiliriz. MIT (Massachussets Institute of Technology: Massachussets Teknoloji Enstit�s�) ve BSD (Berkeley �niversitesi'nden) gibi, (baz� ciddi yaz�l�m geli�tirme k�s�tlamalar� olsa da,) ilke olarak, kaynakyaz�l�mlara ayn� eri�im haklar�n� veren ba�ka lisanslar da bulunmaktad�r. Hey, durun bir saniye! ��te tam bu noktada yanl�� anlama ba�lamaktad�r. S�k s�k "LINUX DESTEKLENMEYEN B�R ��LET�M S�STEM�D�R..." t�mcesini i�iteceksiniz. Yan�t bunun ger�e�i yans�tmad���d�r. ��nk� Linux'ta kar��la��lan sorunlara ��z�m getiren kurulu�lar bulundu�u gibi Linux sorunlar� kar��s�nda destek sa�lamak i�in neredeyse sonsuz say�da yol bulunmaktad�r. �te yandan, Linux'un ��renciler, �niversite ortamlar�, kaynaklar� s�n�rl� bireyler, Bilgisayar Bilimleri bilgeleri (�ng: guru) ya da fanatikleri ve benzer olmayan ama anaveriyolu i�inde uygulamalar� olmayan di�er gruplar i�in ancak uygun olabilece�ini de s�k s�k duyacaks�n�z. Buna yan�t olarak hemen baz� Linux kullan�c�lar�n� an�msatmak isterim. Bunlar aras�nda NASA, �zel kurulu�lar, baz� i�letmenlikler, Internet deste�i sa�layan kurulu�lar, laboratuvarlar, b�y�k bir olas�l�kla milyonlarca kullan�c�, bas�mevleri, hastaneler ... ve di�erleri ... ve di�erleri say�labilir. Ku�kusuz, bunlar�n hepsinin birden bilgisayar bilgesi ya da fanati�i tan�m�na uydurulmas� olanaks�zd�r. Hangi Linux T�r�n� Kullan�yorsunuz?�ngilizce'deki ad�yla, distribution, yani da��t�m LINUX'un size kolayca kurulum yapabilece�iniz bi�imde ula�t�r�lmas� anlam�nda kullan�lmaktad�r. (Bu yaz� boyunca distribution yerine t�r s�zc��� kullan�lacakt�r). Herkesin bu yaz�l�m� ��k�nlama (paketleme) ve da��tma konusunda kendine �zg� y�ntem ya da yolu bulunmaktad�r. B�ylelikle her t�r Linux kendine �zg� kurulum ara�lar�na ve sistem bi�imlendirmesiyle donat�lm�� olmaktad�r. T�rlerin b�y�k bir �o�unlu�u Internet'te ya da CD �zerinde da��t�lmaktad�r. Hangi t�r�n se�ilece�i size ya da size sal�k veren bireye ba�l�d�r. Tan�nm�� t�rlerden baz�lar� Slackware, Red Hat, Debian, Caldera bi�iminde belirtilebilir. T�rlerin baz�lar� (t�r�n da��t�m�, linux'un kendisi degil!) �zel kurulu�lara ait iken baz�lar� da g�n�ll� gruplara (Debian) ait bulunmaktad�r. Ben burada ne bu t�rlerden birini sal�k verece�im ne de hangisinin daha iyi ya da daha k�t� oldu�unu s�yleyece�im, zamanla ve bu d�nyaya girer girmez gereksinimimizin ne oldu�u hakk�nda yarg�da bulunmaya yetecek kadar, t�rlerle ilgili sal�klarla kar��la�acaks�n�z. Kullanmakta oldu�unuz t�rle gelen i�letim sistemi s�r�m� (yani �ekirdek konusunda), her ne kadar Debian 1.2xx, Red Hat 4.x, Slackware 3.0, vs... diyerek anlat�mda bulunabilseniz de, yan�lg�ya d��memekte yarar bulunmaktad�r. Yard�mE�er bir yerde tak�l�r kal�r veya baz� sorunlar�n nas�l giderilece�ini bilemez duruma d��erseniz kritik zaman gelmi� olacakt�r. Bunun i�in �imdiden ��z�m �nermekte yarar bulunmaktad�r!!
�evreDaha da iyi duyumlar: LINUX'la farenizi bir pencere i�inde ikonlar ve d��melerle dolu bir ortamda kullanabilirsiniz. Art�k hem 'UNIX �irkindir' hem de 'kullan�c� dostu WYSIWYG (�ng:What You See Is What You Get, T�rk�esi: G�rd���n elde etti�indir) ilkesi di�er i�letim sistemlerine �zg�d�r' t�mceleri ge�erliliklerini yitirmi�lerdir. Burada yine lisans ezgileriyle sizi e�lendirecek de�ilim. E�er yeterince merakl� bir bireyseniz zaten kulland���n�zda bir yerlerde birCOPYRIGHT dosyas�n� t�m
ayr�nt�lar�yla birlikte bulacaks�n�z.
X Window pencereleme sistemi (Linux'ta kullanabilece�iniz Xfree ya da X11) size bu olana�� verecektir. Bu g�r�nt�leme ortam�n�zda WordPerfect kulland���n�z� d���nebiliyor musunuz? Evet, belli bir para �demenizi gerektirse de, ger�ektir. Bunun �tesinde bu g�rkemli d�nyada e�lenerek kullanabilece�iniz (serbest eri�imde olsun olmas�n) tonlarca kilobaytl�k yaz�l�m bulunmaktad�r. E�er bi�imlendirmeyi yapm��san�z sorun yok demektir, ama b�ylesine �ansl� olmad���n�zda, grafik ortam�n yanl�� bi�imlendirilmesinin risklerinden s�zeden iletiler (mesajlar) g�r�nse de, hemen �rk�ye (pani�e) kap�lmay�n. (Ger�ekte yeterince �zen g�stermezseniz monit�r�n�z� patlam�� m�s�r ayg�t� konumuna getirebilirsiniz, yine de bu her zaman az bir olas�l�k olarak g�r�n�r.) Uygun bilgi kaynaklar�n�n ve di�er yard�msever ellerin yard�m�yla bu ortam� kolayl�kla bi�imlendirebilirsiniz. Son s�r�mler donan�mlarla ilgili bilgileri dizelgeler (listeler) halinde i�ermektedir. Dolay�s�yla yapaca��n�z tek �ey sizde varolan� se�mektir. Dikkate alman�z gereken nokta bi�imlendirece�iniz yap�n�n bir sunucu oldu�udur.Bu ba�lamda, �STEMC�/SUNUCU, pencere y�neticisi... gibi s�zc�kleri olabildi�ince s�k olarak duyacaks�n�z. Burada belirtece�im nokta X Window'un �stemci/Sunucu felsefesi �er�evesinde geli�tirildi�i, bu nedenle elinizdeki yaz�l�m�n donan�m�n�z� y�netti�i ve istemciden g�r�nt�ler, d��meler, se�enek �ubuklar�, m�n�ler... gibi istemler (yani kullanaca��n�z programlar) bekledi�idir. Bu son a��klamada, �ok say�da basitle�tirme yapt���m� belirtmeliyim. B�t�un bunlar, a� �zerinden �al���ld���nda, istemci programlar�n�n kaynak ya da bi�im dosyas� taban�nda bi�imlendirilmesinde ya da elinizde benimsenmi� olarak varolan�n d���nda bir pencere y�neticisi kulland���n�zda olabildi�ince karma��kla��r ve bir s�n�r koyman�z gerekir. �leti�ima�lar� ve InternetLINUX makinelerin ileti�imde bulunaca�� bi�imde tasarlanm��t�r. I�letim sisteminin ileti�im a�lar�yla ilgili her�eyi i�ermesi bu yaz�n�n �er�evesine uygun d��memektedir. Bu anlat�m i�in bu derginin birka� say�s�na gereksinim duyulacakt�r.Normal olarak, Internet'e eri�iminiz, bilgisayar�n�za dinamik bir IP atayan bir ba�lay�c� (Bundan sonra ISP diye adland�raca��z) arac�l���yla sa�lanacakt�r. Hayes uyumlu bir modem and LINUX'unuzla her�ey elinizin alt�nda demektir. AT g�d�mlerini g�ndermek i�in chat yaz�l�m�n� ve PPP'yi kullanarak t�m kap�lar� a�abilirsiniz. PPP konusunda unutmaman�z gereken nokta bu s�zle�menin (protokol�n) biri �ekirdek i�inde di�eri ise �ekirdek d���nda olmak �zere iki par�adan olu�tu�udur. Bunu s�ylememin nedeni, �ekirde�i do�ru d�r�st derlemeden paranoyak bi�imlendirme dosyalar� olu�turmaya kalkmaman�z i�indir. S�ylemeseydim, bu konudaki ilk birey olmayacakt�n�z, merak etmeyin!! Bilgi kayna�� bulmak i�in daha �nceden s�yledi�im gibi ISP'nin kendisinde t�m Linux kullan�c�lar� i�in bilgi kayna�� bulunmaktad�r. E�er yoksa uygun yerlerden istemde bulunarak edinebilirsiniz. Bu ama� i�in posta yaz�l�mlar�, duyum (haber) okuyucular�, gezginler (Netscape, Mosaic, Arena, Lynx...), ve Unix'in kendi g�d�mlerinin t�m�: ftp, telnet, ping... elinizin alt�nda bulunmaktad�r. Bu durumda, sizin i�in en rahat olacak yaz�l�m� se�mek de size kalm�� bir konu olmaktad�r. Bu son t�mce ile hakk�nda bir�ok �ey duydu�unuz ve makinenize yerle�tirmi� bulundu�unuz bu i�letim sistemi �zerine yazd���m bu minik giri�in sonuna gelmi� bulunuyoruz. Benim tek e�ilimimin yeni olan �eyler hakk�nda duydu�umuz korkudan uzak durmak oldu�unu belirtmeliyim. LINUX KOLAYDIR, biraz sab�r ve tasarlama gerektirir, o kadar! K���k bir �abayla t�m i�imizi serbest eri�imli y�re yaz�l�mlar�yla ger�ekle�tirebiliriz. Yazar'�n Notu: Konuda ilerlemi� okuyucular LINUX hakk�ndaki t�m kaynaklar�n bir tek yaz� i�ine s��d�r�lamayaca��n�n bilinci i�indedirler, bu nedenle s�zetmedi�im herhangi dizelge (liste), sayfa, kanal, kitap... ya da bu do�rultuda olu�turdu�um izlenimler i�in �z�rlerimi sunuyorum. Basitle�tirmelerin t�m� anlat�m kolayl��� i�in bir e�itici ruhuyla yap�lm��t�r. ANLAYI�INIZ ���N TE�EKK�RLER. |
- Baz� ���tler'i okuyunuz.
- ���tler-NASILYAPILIR'a bak�n�z.
Bu sanal y�renin bak�m� Miguel A Sepulvedataraf�ndan yap�lmaktad�r. .