Ismael Ripoll <iripoll(at)disca.upv.es> Yazar hakk�nda: Ph.D'sini Valencia'daki Polytechnic Universitesinde 1996 'da yapti. DISCA b�l�m�nde i�letim sistemleri profes�r�d�r. Ger�ek zaman progrmlamas� ve i�letim sistemleri ilgisini ceken ara�t�rma konular� aras�nda yer almaktad�r. 1994 y�l�ndan beri Linux kullan�c�s�d�r. Hobileri: Pyrennes da�lar�nda y�r�y�� yapmak, kaymak ve ev elektroni�idir. T�rk�e'ye �evirenler: Erdal Mutlu <erdal(at)linuxfocus.org> ��indekiler: Yeni g�ncellemeler S�zc�k i�lemci �� ba�l�yor Metin i�leme �leri d�zey i�lemleri Sonu�

StarOffice Paketi (2. K�s�m : S�zc�k ��lemcisi)

�zet:

Bu, ofis uygulamalar�ndan StarOffice hakk�nda yaz�lan ikinci yaz�d�r. Birincisinde b�t�n uygulama hakk�nda genel bilgi verip, sunu� tasarlama uzerinde durmu�tuk. �imdi bu serinin ikinci yaz�s�nda, her ofis uygulamas�nda bulunan star ara�lar�n�, yani metin yaz�l�m�n� inceleyece�iz.

Yeni g�ncellemeler

�lk yaz�y� sadece iki hafta �nce yazmama kar��n, StarOffice'in StarDivision taraf�ndan �� adet g�ncelleme paketi yay�mland�(http://www.stardivision.com). Ancak, bu guncellemeler bir yama niteli�inden �ok, uygulaman�n tamam�n� i�eren bir b�t�nd�r. Program�n sa�laml��� art�r�lm�� ve art�k t�m i�levler, kendilerinden beklenildi�i gibi i�lemektedir. �spanyolca'da yer alan �zel karakterler (vurgular vs) uygulama taraf�ndan tan�nmakta ve tahminimce, di�er �lkelerinin klavyelerindeki �zel karakterler de ayn� �ekilde d�zg�n �al��acakt�r. Uygulaman�n bu s�r�m�, olu�abilecek her t�rl� sorunlar�n�n cevaplar�n�n yer ald��� html ve pdf bi�imlerinde y�kleme k�lavuzu ile birlikte gelmektedir.

Serinin ilk yaz�s�nda, StarOffice'in ta��nabilirlilik g�z �n�nde bulundurularak tasarland���n� ve kaynak kodun %20'nin i�letim sistemine ba�l� oldu�unu yazarak bir hata yapm��t�m.
Bu, uygulaman�n 3.1 s�r�m� i�in ge�eli imi�. �u andaki s�r�m olan 4.0'da i�letim sistemine ba�l� olan kaynak kodu oran�n�n sadece %0.5 oldu�u StarDivision'dan Michael taraf�ndan s�ylendi.

S�zc�k i�lemci

Burada kelime i�lemcisini tan�tan bir k�lavuz yazmaktansa, ara�la yapabilece�iniz olas�l�klar� tan�tmay� ye�lerim. Bir kelime i�lemcisininden yaralanma yollar�n� anlatan y�zlerce kitap vard�r.

�imdi size �al��ma ortam�n� tan�tay�m.

�al��ma penceresi a�a��daki par�alardan olu�maktad�r:

Men� �ubu�u : Tablo men�s� d���nda Word ile ayn�d�r.

Fonksiyon ara� �ubu�u: Kes ve yap��t�r, geri al ve yazd�rman�n d���nda, y�nlendirme ve daha sonra ele alaca��m�z geli�mi� fonksiyonlar tu�lar� da yer almaktad�r.

Nesne ara� �ubu�u : Burada, �al��makta oldu�unuz nesne ile ilgili t�m temel d�zenleme tu�lar� yer almaktad�r. S�zgelimi, bir metin i�lendi�i s�rada, karakter t�r�n�n, boyutunun, kal�nl���n�n, yat�kl���n�n, yana�t�rma durumu vs tu�lar�, bir resim nesnesi se�iliyse, biraz �nce s�ralad���m�z tu�lar, yana�t�rma durumu, kenarlar, yer belirleme noktas� vs tu�lar�yla de�i�tirilmektedir.

Ana ara� �ubu�u : Yaz�m�za ekleyebilece�imiz tablolar� denetleme alanlar�, OLE nesneleri, resimler vs gibi nesnelelerin �o�u burada bulunmaktad�r. Ayn� �ubukta, otomatik metin, otomatik bi�im ve arama fonksiyonlar� gibi i�levleri yerine getiren tu�lar yer almaktad�r.

Durum �ubu�u: Sa�da, belgenin son durumunu gosteren bir bilgi kutusu bulunur. Word'da oldu�u gibi, burada gosterilen bilgi de�i�tirilebilir. Solda ise iki tu� bulunur. Biri hot buton olark adland�r�l�r ve yeni belge yaratmaya yarar. Di�eri ise, bizi do�rudan ana masa�st�ne ta��r, bundan sonra metin, sunu�, tablolama, web sayfalar� gibi, t�m a��k belgeler tu�larla g�sterilir. Bu, Windows 95'in ara� �ubu�undaki Ba�lat tu�una benzemektedir.
 

Bunlar y�klemeden sonra olu�an ara�lard�r, ama biz tu� ekleyip ��kartarak ara� �ubu�unu de�i�tirebilir, hatta kendi ara� �ubu�umuzu yaratabiliriz. �ubuklar�n yerini de ta�� ve b�rak y�ntemiyle, masa�st�nde iste�imize g�re de�i�tirebiliriz. (Denetim ve men� �ubuklar� d���nda, ��nk� onlar a�a�� ve yukar� olmak �zere iki y�ne �ekilebilir.).

URL adresleri, belgeleri, yak�n ve uzak yerlere ili�kilendirmek icin kullan�l�r.

�� ba�l�yor

• �lk olarak yeni bir belge a�mam�z gerek. Bu d�rt de�i�ik yolla olur.

  
  
• Bo� bir belge yaratarak. Bu i�in �� de�i�ik yolu var.
• Men� �ubu�u dosyas� > Belge
• Durum �ubu�u yeni > Belge
• Masa�st�nden ba�lamsal men� (farenin sa� tu�una bas�ld���nda olu�ur.) 

• StarOffice bir y���n �ablona sahip. �ablon penceresinde kullanilabilir �ablonlar�n hepsi belge t�r�nden (sunu�, tablolama vs) �ok, konular�na g�re grupland�r�lm��t�r. Ancak, normal bir metin �ablonu yerine sunu� �ablonu da se�ilebilir.
• Dosya men�s�nden asistanlar�n yard�m�yla StarOffice on yard�mc� ile yeni tip belgeleri yaratmam�z� sa�lar: Mektuplar, faxlar, programlar, sunumlar, sanaldoku sayfalar�, tablolar, �zetler, formlar ve sorgular.

�st k�s�mdaki yard�mdan, yard�m balonlar�n�n anlamlar� elde edilebilir. Ayn� zamanda �al��an, geni�letilmi� yard�m balonlar�n� da tam ve ayr�nt�l� bilgi i�in se�me �ans�m�z var.(Help > Extended_Tips)

Metin i�leme

StarOffice'in i�levsel i�leyi�ini �� b�l�mde toplad�m. Bilgisayar alan�ndaki bilginize ve gereksinimlerinize ba�l� olarak bundan sonraki baz� b�l�mleri atlayabilirsiniz.

Temel i�lemler

Yaz� tipi bi�imleri �zerinde �al��man�z i�in gerekli her �ey burada vard�r. En s�k kullan�lan �zellikleri de�i�tirmek i�in k�sayol tu�lar�, nesne �ubu�u �zerinde yer almaktad�r.

Yaz� tipi, b�y�kl���, g�r�n���, yat�kl�k ve vurgusu.

Genel men�den bu ve di�er �zellikler de�i�tirilebilir ve bunlara girilebilir. Men� �ubu�undan (Format>Character) bira veya biftek isteyebilirsin, ancak giri� yapt���n�z her �zellikte ilgili konu�ma penceresini a�mal�s�n.

Paragraf konusunda da eksik kalan hi� bir �ey yoktur. Men� �ubu�unda, karakterlerin kal�n, yat�k ve alt� �izili tu�lar�ndan sonra, yana�t�rma, say�m veya se�im maddeleme, se�im ve i�erleme tu�lar� gelmektedir. Paragraf �zelliklerini men� �ubu�undan veya i�erik men�s�nden de de�i�tirmek olas�d�r. �izelge noktalar� y�netimi Word ile ayn� olarak, yatay �izgilerin kullan�m� ile yap�lm��t�r.

Sayfa yap�land�r�lmas�n� Word'da yapm�� olanlar bu i�in karma��kl���n� bilirler. Bu i�lem, men� yap�s� i�erisinde farkl� yerlerden ula��labilen birka� konu�ma penceresi ile ancak yap�lmaktad�r. �ans�m�z var ki StarOffice, sayfan�n �zelliklerini de�i�tirmek i�in Format>Page ile ula��labilen tek pencere kullanmaktad�r. Dahas�, baz� s�k kullan�lan i�lemleri ana pencere �ubu�u �zerinden de yap�labilmektedir. Bu noktada, sayfa t�r� (Mektup, A3, A4 vs), ba�l�k ve altl�k boyutlar�, kenar t�r�, arka plan rengi ve iki veya daha fazla s�t�n olmas� durumumda s�t�n rakkamlar� ve t�rleri d�zenlenebilmektedir.

Sadece PostScript yaz�c�lar� desteklendi�inden, yazd�rma se�enekleri azd�r. Herneyse, /etc/printcap dosyas�nda yaz�c�lar ve yazd�rma se�enekleri d�zg�n ayarlanm�� bir sistemde oldu�umuzu var sayarsak, yazd�rma ile ilgili pek sorun ya�anmaz.

S�radan i�lemler

Kelime i�lemcilerinde kullan�lan temel �zelliklerden biri de tarz k�mesidir. Tarzlar, karakter t�r� ve/veya paragraf �zelliklerinden olu�an bir �zellikler k�mesini olu�turmaktad�r. S�zgelimi, "title" (ba�l�k) tarz�n�, Helvetica karakter t�r�n�n 14 punto b�y�kl�nde ve yat�k olarak tan�mlayabiliriz. Yeni bir ba�l��a gereksinim duydu�umuz anlarda ise, ona sadece "title" tarz�n� vermemiz yeterli olacakt�r. B�yle yapman�n getiriliri a��k:

Bir s�r� tarz aras�ndan istedi�inizi se�ebilmek olduk�a ilgin�tir. Di�er taraftan, se�mi� oldu�unuz tarz� uzun bir listeyi her seferinde tarayarak se�mek pek de kullan��l� de�ildir. StarOffice'in tarzlar� g�sterme yolu olduk�a kullan��l�d�r. Belgede kullan�lm�� tarzlar bir a�a�aya �ekme men�s�nde g�sterilmektedir. B�ylece, aramay� men�n�n ana k�sm�nda yapmak yeterli olmaktad�r. T�m tarzlar, otomatik olarak (Burada StarOffice var olan �ablon belgesini g�z�n�nde bulundurarak en uygun tarz� se�mektedir.), uygulanm�� tarzlar, HTML tarzlar�, kullan�c� tarzlar� veya a�a� yap�s� halinde olmak �zere, ana tarz listsi �e�itli �ekillerde d�zenleyebiliriz. Liste tu�una bas�larak etkin duruma getirilebilir.

Yap�land�rmak istedi�imiz sadece tarzlar�n kendileri de�ildi. Bunun yan�s�ra onlar�n tan�mlad��� paragraf, yaz� t�r�, sayfa bi�imi veya tarz� gibi ana �zellikleri de ayarlamak isteyebiliriz. Bunlardan en s�k kullan�lan� paragraf tarzlar�d�r.

�u anda sadece �ngilizce ve Almanca dillerinde olan �ok g�zel bir e� anlaml� s�zc�kler s�zl��� vard�r.

Her iyi bir kelime i�lemcisinde oldu�u gibi, �izelge veya tablolar da bulunmas� gereken �zelliklerdendir. Word'de tablo h�crelerini dikey olarak birle�tirme yap�lamamas� dikkatimi �ekmi�ti. Burada b�yle bir k�s�tlama yoktur.

Word'da �zledi�im �eylerden birisi de tablolar arac�l��� ile elde edilen ufak bir hesaplama g�c�d�r. Ba�ka bir deyi�le Word tablosu, �izelge uygulamas�nda kullan�landan �ok ba�kad�r. Ba�ka baz� �eylerin yan�s�ra, bana �yle geliyor ki insanlar b�ylelikle bir �izelge uygulamas� sat�n almaya itiliyorlar. Metin i�lemci tablolar� (Bunun �izelge uygulamalar�ndaki ile bir ilgisi yok.) ger�ek bir �izelgedirler. Tablo se�ildi�inde nesne �ubu�u tamamen de�i�mektedir. B�ylece, h�crelerde form�l giri�i kolayla�m�� olur.

Metin ve di�er nesneleri sayfa d�zeni i�erisinde �zg�rce kullan�labilmek i�in �er�eve (frame) ad� verilen nesneden yararlan�lmaktad�r. Tablo, resim, metin vs gibi istedi�iniz her nesneyi �er�eve i�ine yerle�tirebilirsiniz. �er�eve nesnesi bir ta��y�c� olarak davranmaktad�r, �yleki �er�eveyi hareket ettirdi�inizde, i�indeki nesneler de birlikte gelmektedir. Nesnelerin �er�eve i�erisindeki da��l�m� sayfadakine benzredir.

Farkl� s�t�nlarda metinleri ayarlaman�n iki deyi�ik bi�imi vard�r:
1) S�t�n da��l�m� belgenin t�m�nde ayn� yap�l�r.
2) S�t�n yap�s� y�zen (g�r�nmez) bir �er�eve i�erisinde yarat�labilir. Buna g�re, Word'taki gibi bir belgenin iki sayfas�n� farkl� say�da s�t�nlar�n olu�turulabilmesini sa�layan karma��k y�ntemi kullanmaya gerek kalmamaktad�r.

�leri d�zey i�lemleri

T�m belge yaz�ld�ktan sonra, paragraflar� <Ctrl> tu�unu bas�l� tutarak ve y�n tu�lar�yla hareket ettirmek suretiyle �abucak istenildi�i gibi ayarlanabilir. Bu i�lem Word'de ayn� �ekilde <Shift>-<Alt> ile yap�l�yor.

Matematiksel ifadeler men�deki yard�mdan yararlan�larak veya LaTeX'tekine benzer �ekilde yarat�labilir. Bu ifadenin sonucu:

sum from {i le t le n} { 1 over {x_i + y_i } b_{ij} } = {prod from {k %notequal i} x_k - x_k } over {prod from {k %notequal j} x_k - x_k }

�u form�l� olu�turmaktad�r:

�lgin� olas�l�klardan biri belgenize canland�r�lm�� metin eklemektir. Bu yaz� yatay olarak e� bi�imli hareket eder, sa�dan itibaren g�z�k�r ve ondan sonra bir d�ng� i�erisinde hareket etmeye devam eder. B�yle nesnelerle belgeleriniz sevecen ve eylenceli g�z�kmektedir.

HTML formlar�nda oldu�u gibi belgemize �e�it�itli denetimler (tu�lar, i�aretlenmi� h�creler, metin giri� alanlar� vs) ekleyebilirsiniz. Nesnelerin baz� hareketlerine StarBasic veya JavaBasic dillerinde yaz�lm�� makrolar da yazabilirsiniz. Bu formlar veya g�rsel programlamayla benzerlik g�stermektedir.

Bir say�lar tablosundan �ubuk grafi�i olu�turabiliriz. StarOffice'in grafik olu�turma �zelliklerinin hepsini burada sizlere yazmak istemiyorum, ��nk� uygulaman�n yeni s�r�m� ��kmadan �nce yaz�m� bitirmek istiyorum. Hat�rlatmak istedi�im tek nokta var, o da �ubuk grafiklerin OLE nesneleri olduklar�, Windows'taki gibi �al��t�klar� ve program�n men�s� uygulaman�nki i�erisinde g�m�l� olarak g�sterildi�idir.

�ubuk grafikler gibi di�er OLE nesnleri olan �izelge, sunu� veya resimler de belgeye eklenebilir.

Word'da sadece deneyimli kullan�c�lar tarzlar� kullanmay� denemektedir. StarOffice'de durum tamamen ba�kad�r ve tarz olay� kelime i�lemeyle m�kemmel bir uyum sa�lanm��t�r. Yeni tarz yaratma i�lemi, taban al�nacak nesne, s�zgelimi bir paragraf se�ilerek, tarz penceresinde yer alan tarz yaratma tu�una bas�larak ve bir isim verilerek yap�lmaktad�r. Bundan b�yle yeni tarz�n�z, tarz penceresi i�erisinde g�z�kecektir. Bu y�ntem Word'da yer alan tarz� kopyala (copy style) tu�una gereksinim olmad���n� ortaya koymaktad�r. Dahas�, bunun �zerinde biraz d���necek olursak, bu tu�un tarz sistemine yap�lm�� bir yamadan ba�ka bir �ey olmad���n� fark edece�iz. Var olan bir tarz� g�ncellemek de benzer �ekilde yap�lmaktad�r. Bunun i�in istenilen nesne �zellikleriyle birlikte se�ilmekte ve tarz� g�ncelle (update style) tu�una bas�lmaktad�r. Paragraf tarz� de�i�ikli�i yaparaken, paragraf�n�z�n �zelliklerini ta��yan en son paragraf nesnesini se�meyi unutmay�n�z.

Konumlay�c� veya yolg�sterici () , belgemizde yer alan, ba�l�klar, tablolar, �er�eveler, ba�lant�lar, i�erik ve hat�rlatmalar gibi, t�m nesneleri s�n�fland�r�lm�� olarak listeleyen bir penceredir. Bununla imlecimizi istenilen nesneye konumlanmas�n� sa�layabiliriz.

Gezgin (explorer) ve ���nlay�c�dan (beamer) olu�an ikiliyle, StarOffice ile birlikte gelen grafik k�t�phanesi dahil, diskte yer alan dosyalar �zerinde tarama i�lemi yapabilir ve se�tiklerinizi bas ve b�rak (drag and drop) y�ntemiyle kolayca belgenize ekleyebilirsiniz. Gereksinim duydu�unuz durumda, gezginde g�sterilen dizin listesine ba�lamsal men� kullanarak yeni dizinler eklenebilir. Arama yapmak istedi�inizde gezgin i�erisinde yer alan arama servisinden yararlanabilirsiniz.

Son olarak, b�y�k belgeler kullanmak istedi�inizde korkman�za hi� gerek yoktur. Her b�l�m farkl� belgede yer al�yor ve hepsine bir ana belge (master document) arac�l���yla eri�ebilirsiniz. Ana belge, onu olu�turan ve her bir b�l�m� i�eren belgelere ba�lant�lar i�eren �zel bir belgedir. Ba�l�k, sayfa altl���, geni�lik ve y�kseklik gibi �zellikler, ana belgede yer al�r, b�l�mleri olu�turan belgelerdeki ayarlar dikkate al�nmamaktad�r. Ana belge, i�erik sayfas� ve tablosu olu�turmak i�in kullan�lan temel yerdir. StarOffice'te oldu�u �zere, ana belgeyi olu�turan belgelere ula�mak ve onlar aras�nda gezinmek i�in gerekli ara�lar vard�r. Sonunda olu�an belge �zerinde s�rekli genel bir bak��a sahip oluyorsunuz.

Ana belgeli bir belge olu�turmak i�in i�te size uygulayabilece�iniz bir y�ntem: �lk �nce yeni bir ana belge yarat�l�r. Sonra, her b�l�m�n belgesi ���nlay�c�dan konumlay�c� �zerine bas ve b�rak y�ntemiyle eklenir, i�erik, ba�l�k ve sayfa numaralar� ayarlan�r. B�ylece belgemiz bas�lmaya haz�r duruma gelir. E�er, son anda bir de�i�iklik yapmak isterseniz, belge �zerindeyken farenin tu�una �ift t�klayarak, konumlay�c� �zerinde d�zenlemek istedi�iniz k�sm� bulabilir ve yeni bir pencerede gerekli de�i�iklikleri yapabilirsiniz. E�er, belgeleri m�kemmel bir �ekilde birle�tirmek istiyorsan�z (S�zgelimi, b�l�mler aras�nda bo� bir sayfa olmas�n� istiyorsan�z.), ana belgeye metin ekleyebilirsiniz.

Sonu�

3. servis paketi en duyarl� Linux kullan�c�lar�n�n bile isteklerini kar��layacak kalitede ve sa�laml�kta geldi.

StarOffice'in donan�m gereksinimlerini g�z�n�nde bulunduracak olursak, a�a��daki bilgilere bakarak kendisinin pek de k���k bir program olmad���n� hemen anlar�z:

   ps -m | grep soffice
   PID TTY MAJFLT MINFLT   TRS   DRS 
SIZE  SWAP   RSS  SHRD   LIB  DT 
COMMAND
   ...
   302   1  22258   6063  3248
32812 50064 14004 36060 18096     0 4460
soffice.bin

Program 50MB b�y�kl���nde bir bellek alan� kullanmaktad�r. Bilgisayar�n toplam belle�inin 64MB oldu�u g�z �n�nde buludurulursa, ne demek istedi�im daha iyi anla��lm�� olur san�r�m.

Di�er taraftan, yeteri kadar bellek sa�land���nda, StarOffice hem basit d�zenleme i�lemlerinde ve hem de tablolar, nesneler, OLE ve belgenin b�y�k b�l�m�n�n yerini de�i�tirmek gibi, karma��k i�lemlerde y�ksek h�zla i�lem g�recektir. T�m bu i�lemler pek fazla gecikme olmaks�z�n yerine getirilecektir. StarOffice �zellikle yazd�rma i�leminde �ok h�zl�d�r. S�zgelimi 100 sayfal�k bir belgeyi bir ka� saniyede yazd�rmaktad�r.

Bu yaz�, StarOffice'in �zelliklerinden hepsini g�stermemekle birlikte, okuyucunun b�yle bir uygulamadan neler bekleyebilece�inin i�aretlerini vermi� oldu�una inan�yorum.

Bu s�zc�k i�lemci, StarOffice, her kullan�c�n�n gereksinimlerini kar��layacak niteliktedir ve hatta baz� masa�st� yay�nc�l�k �zellikleri de i�ermektedir. RTF, HTML, Word6.0/95 gibi (import/export) destekledi�i �e�itli dosya bi�imleri sayesinde, bu uygulamay� kullanmaya karar verdi�inizde eski dosyalar�n�z� da kullanma olana��ndan yoksun b�rak�lmayacaks�n�z. Kullan�c� aray�z�, kullan�� ve i�levsellik bak�m�ndan MsWord97 ile benzerlik g�stermektedir. �te yandan, sa�laml�k ve g�venirlik bak�m�ndan StarOffice daha da iyidir.

�lgin� ba�lant�lar:

StarDivision: http://www.stardivision.com
Caldera: http://www.caldera.com
Yaz� serisinin ilk yaz�s�: StarOffice I