Georges Tarbouriech taraf�ndan Yazar hakk�nda: Georges uzun s�reden beri unix kullanmaktadir.(ticari ve ba��ms�z). Uzun bir s�re sonra, olay� ba�ard���n� anlad�. :-) ��erik: Otuz y�l sonra Ticari Unix sistemleri Ba��ms�z Unix Buradan nereye do�ru? Sonu� Talkback form for this article

Bir zaman �nce... veya ticari Unix vs ba��ms�z Unix ve daha fazlas�!

�eviri: Buket Benek

�zet:

Unix ilk olarak 1970'de ortaya ��kt�. AT&T ilk kaynak kodu lisans�n� 1973'te da��tt�. BSD(Berkeley yaz�l�m da��t�m�) AT&T'nin lisans verdiklerine 1977'de kaynak kodunu temin etti. �lk do�ru ticari da��t�m olan Sistem III, 1979'da ayn� AT&T taraf�ndan ortaya ��kar�ld�. 1988'de Sistem V release 4 do�du ve 80'lerin sonlar�na do�ru en az 30 ticari Unix birli�i vard�.
Bu s�rede, pek �ok �nl� �irket kendi unixlerine sahipti. IBM'de AIX, Apple'da A/UX, Microsoft'ta XENIX, HP HP-UX olarak adland�r�l�yordu.
Bunun yan�nda 1984'te Richard Stallman GNU projesini(GNU Unix de�ildir.) ilan etti ve 1985'te Free Software Foundat�on'u yaratt�.
B�y�k �irketler pahal� lisanslar� satmaya �al���rken, Free software Foundation serbest yaz�l�m da��t�m� i�in �al��malar yap�yordu. Bunu anlam�, programlar�n serbest �al��t�r�lmas�, de�i�tirilmesi, kopyalar�n�n �o�alt�l�p da��t�lmas� anlam�ndad�r. Ancak bu her zaman b�yle olmayacakt�. Bunun hakk�nda bilgi i�in: http://www.gnu.org.
Pek �ok insan bu durumdan ho�nuttu ve 90'lar�n ba�lar�nda pek �ok serbest da��t�lan unix mevcuttu: NetBSD, Linux...
Bug�n, yakla��k 50 ticari veya serbest unix mevcuttur.(daha bile fazla olabilir.)
Yani ne?

Otuz y�l sonra

Unix ad� MULTICS'den sonra do�mu�tur ��nk� MULTICS'i dizayn eden insanlar onun �ok karma��k oldu�unu d���nm��lerdi. MULTICS �yelerinden biri olan Brian Kernighan bu ismi UNICS olarak de�i�tirdi ve bu ad daha sonra UNIX'e de�i�tirildi.
Yine de Unix bug�n hala multitasking, multi-users, multi-platforms �zelli�ine sahip olan tek i�letim sistemidir.
Yani bir ba�ka i�letim sistemi bunun ayn�s�n� yapamaz.
�zelle�tirilmi� olan(Wintel makinelerinde) veya olmayan her ka��t veya bilgisayar dergisi Linux'u Win*'lar�n bir ba�ka versiyonu gibi g�stermektedir. Linux Window'un bir ba�ka versiyonu olabilir mi? Linux Unix'tir ve bir se�enek varsa o da �udur ki: Linux ticari serbest da��t�lan unixlerdendir. KDE veya GNOME gibi serbest unixlerde masa�st� birimleri insanlara dejavu gibi gelir. Ayr�ca bundan 10 y�l �nce ki�isel bilgisayar�nda unix olan insan bir ��lg�n gibi d���n�l�yordu.

�imdi �nemli bir nokta �u ki: evde Unix'iniz olabilir ve bu,kullan�c�lar �ok oldu�u s�rece Unix'e yeni bir din�lik verir.
De�i�im profesyoneller i�in �ok daha �nemlidir. Bug�n, i� hayat�nda pek �ok ��z�mden birini se�ebilirsiniz:serbest unix ve ticari unix aras�ndaki rekabet ger�ektir.
Hangi kriterler en iyiyi se�meye yard�mc� olur?

Ticari Unix sistemleri

�lk ba�ta bu sistemler b�y�k makineler i�in b�y�k �irketlere kar�� geliyordu. Bir zaman sonra b�y�k bilgisayarlar k���k bilgisayarlardan daha g��l� oldu ve ba�lant�l� olarak ta pazar geli�ti. T�m �reticiler pek �ok kullan�c� i�in g��l� i� istasyonlar� �retmeye denediler. Sadece biraz� ba�ar�l� oldu.
Baz� b�y�k �reticiler Unix kullan�rlar.

IBM http://www.ibm.com, Sun http://www.sun.com, SGI http://www.sgi.com, HP http://www.hp.com ve di�er baz�lar� en iyi bilinen ve muhtemelen en iyi kullanand�r.

B�y�k sistemlerde oldul�a iyidirler fakat daha k���k makinelerde o kadar da iyi de�illerdir.
Fiyatlar olduk�a y�ksektir, �zellikle de CPU se�ilmi� ise: SPARC, MIPS...
Yine de bir tak�m �zellikleri vard�r. �rne�in, Sun networkte �ok iyidir, SGI grafik i�in tam uygundur.
Onlar�n sunduklar�n� g�rmeye �al��al�m.

B�y�k �irketlerden bahsetti�imizden b�t�n �r�nlerin s�ras�n� listeleyemeyiz. Zaten onlar�n k���k i� istasyonlar� server gibi kullan�labilir. Yani, IBM'den RS6000'yu, Sun'dan bir Ultra 2, 5, 10 veya the brand new Blade 1000, veya SGI'dan bir O2, Octane veya Octane 2 se�ebilirsiniz..
Tabiki bu i� istasyonlar� �st s�radaki Intel tabanl� makinelerden �ok daha pahal�d�r.
Farkl� par�alar da ger�ekte �ok ucuz de�illerdir. Bir grafik kart� Inteldekinin 5 veya 6 kat� fiyat�na kar��l�k gelebilir. CPU i�in de ayn� �ey ge�erlidir.
Yine de bu makineler uzun bir s�re kalacaklar. Her �� ayda donan�m fiyatlar�n� de�i�tirmeye hi� gerek yok. CPU'lar�n� h�zland�rmaya da ihtiya�lar� yoktur(Zaten �ok ta yava� de�ildir.). Fakat k���k CPU bile, mesela 200Mhz e�de�er bir Intel makineden daha iyi bir sonu� verir. Bu i� istasyonlar� �ok kanall� I/O kullan�r.

Daha �nce de s�yledi�imiz gibi bu high-end makinelerdeki OS'ler olduk�a anla��lmazd�r. Hangisinin en k�t� oldu�unu s�ylemek olduk�a zordur(en anla��lmaz�). �ahsi olarak, Sun oldu�unu s�yleyebilirim. Yani, Solaris Unix de�ildir, o Solaris'tir. Bu son versiyona kar�� gelir: 2.*, 7 and 8. Solaris 1.* iyi bir BSD idi, fakat bu sadece benim kendi fikrim. Yine de Sun Unix i�in iyi bir i� yapt�: NFS,NIS...fakat bu �ok zaman �nceydi.
E�er bu �irketler COSE'nin (Common Open Software Environment) �yeleriyse, b�y�k bir masa�st� donn�m� sa�lar: CDE. Tabiki �aka yap�yorum, CDE hayal edebilece�inden �ok daha fazla hatay� i�eren bir �e�it yaz�l�md�r. �yiki, bunu kar��layacak pek �ok serbest window y�neticisi vard�r veya �rnek olarak Sun'da OpenWindows gibi alternatifleri kullanabilirsiniz.
OS'ses ten farkl� olarak bu makinelerde yaz�l�m olduk�a pahal�d�r. Fakat, kalitesi genelde y�ksek bir standarttad�r. Ve unutmay�n serbest yaz�l�mdan daha iyi fayda sa�layabilirler. Yine de, pek �ok yeni yaz�l�m paketi bu g�nlerde di�erleriyle ayn� fiyata sahip olsalar da bu de�i�iyor. �rne�in, b�y�k 3D yaz�l�m� olan Lightwave, mevcut di�er b�t�n platformlarla ayn� fiyata sahiptir.
Bu �reticilerden pek �o�u, iyi toollar sa�lar. En iyi teklif SGI'dan gibi g�z�k�yor. SGI, tam bir serbest CDRom yaz�l�m� sa�lar.
Serbest yaz�l�mdan bahsetti�imizden beri, bu b�y�k �retici sistemi i�in GNU �nemli bir yer kaplamaktad�r. GNU derleyicilerinden faydalanmak b�y�k bir �anst�r. Serbest yaz�l�mdan bahsetti�imizden beri, GNU bu b�y�k �reticilerin sistemlerinde �ok �nemli bir yer edindi. Mesela, GNU derleyicilerinden yararlanmak �ok b�y�k bir �ans oldu. Ev yap�m� derleyiciler yerine GNU derleyicileriyle �al��an b�y�k makinelerin kullan�c�lar�n�n say�s�n�n y�zdesini bilmek �a��rt�c�d�r. (sistem taraf�ndan sa�lanmazsa bir ba�ka lisans almak gerekir.) �unu ekleyebiliriz ki bu derleyiciler berbatt�r; bu do�ru bir terimdir. Size adlar�n� bile verebilirim...

Onun i�in �der �demez, bu b�y�k �irketler size teknik destek de sa�lar. Deste�in t�r�ne g�re, b�yle bir servisin fiyat� baya�� y�ksek olabilir.
Bu sevis i�in �demezseniz, siz tek ba��n�san�z. Ancak yine de onlar�n websiteleri size pek �ok d�k�mantasyon imkan� sa�lar.
E�er tecr�beli iseniz ve sorunlarla ilgilenmek i�in zaman�n�z varsa bunsuz da yapabilirsiniz.
Genellikle, online yard�m� bu sistemlerde olduk�a do�rudur. Yard�m sayfalar�ndan farkl� olarak hardware ve software ile ilgili bulabilece�in pek �ok kaynak vard�r, genellikle HTML sayfas� halinde. En iyi teklif SGI gibi g�r�n�yor ve en az�ndan d�k�manlar� bulmak ve okumak i�in 3 farkl� y�ntem vard�r.

Komik bir bak�� a���� �udur ki; bu �irketlerden pek �o�u uygun fiyatlarda Intel tabanl� CPU satmaktad�r.
SGI'n�n NT4.0 alt�nda �al��an Intel tabanl� makineler �zerinde �al��mas� da nereden ��t�? (Baz�lar� buna sonland�r�lmayan 4.0 diyor.)Kullan�c�lar�n bunlara dedikleri: komik insanlar!
Ve �imdi Linux modas� bu b�y�k �irketlerin politikas�n� de�i�tiriyor.
Bu �irketlerin makinelerini Linux ile satmas�n� garip bulmuyormusunuz? Daha da ilginci kendi OS'lerini serbest b�rakmalar� (�rne�in Solaris 7 veya 8).
Pilantropilere de�i�tiriliyor mu? Trap nerede?
Bu yeni hareketin parlak y�z�: bir Intel makinenin fiyat� i�in belirli, �zerine serbest Unix'i kurabilece�imiz makinelerden elde edebilirsiniz...
Yeni SGI linux tabanl� i�istasyonlar� b�y�k bir olas�l�kla sistemde �imdiye kadar g�r�len en iyi OpenGL uygulamalar�na sahiptir. Asl�nda SGI OpenGL'nin bir geli�mi�idir.
Yeni unix �zerine bir ka� s�z(buna NeXT revival diyelim!): Mac OS X. B�y�k bir se�im olabilir! Fakat Apple NeXT ile ayn� hatalar� yapm�yor mu?: yanl�� pazarlama durumu. Bekle ve g�r veya ziyaret et! http://www.apple.com.!
Bu b�l�m� �zetlersek, bu ticari sistemlerin olduk�a g�venilir, sabit ve NT4.0, BSOD (Blue Screen of Death)'n�n babas� gibi unix katilleriyle hi� bir y�nden kar��la�t�r�lamayaca��n� s�yleyebiliriz.
Ger�ek alternatiflere bakal�m.

Serbest Unix

Bug�n herkes Linux hakk�nda konu�ur. Di�erleri kaybederken, Linux'un ba�ard��� g�r�lmektedir. Yani, bir �ok serbest Linux gibi �al��an ve pek �ok platformda �al��an Unix vard�r fakat medialar bunu bilmezler.(Asl�nda onlar Linux'u da bilmiyorlar.) Bu �u ger�ekten meydana gelebilir ki, Linux ilk ba�ta Intel platformlar�nda �al��maktayd� ve bu en yayg�n olan�yd�.
�rne�in NetBSD ve OpenBSD veya FreeBSD gibi onun t�revlari b�y�kt�r. Fakat NetBSD ilk g�r�ld��� zamanlar Intel platformunda tek �al��m�yordu. drawback olan avantaj ne olmal�d�r.

NetBSD en b�y�k serbest Unixlerdendir. 20 veya daha �ok platformda �al���r ve pek �o�unda sabittir. Bu Unix hemen hemen kusursuzdur ve i�te ticari unixlerin bir yerine iyi bir se�im olabilir. Linux'tan daha yava� ilerler fakat bu k�t� bir �ey midir? �u anki versiyonu BSD 4.4 ve en son s�r�m 1.4.2 tabanl�d�r.
Sonu�ta ona g�venebilirsiniz!
Lisans �zerine bir s�z. NetBSD lisans� GPL'den daha serbesttir. Daha fazla bilgi i�in:http://www.netbsd.org.

K�saca: bir �ncekiyle ayn�d�r fakat daha az platformda �al���r. Bu g�venlik �zerine olan bir durumdur. Di�er yandan, NetBSD ile yakla��k ayn� kaliteye sahiptir. G�venebilece�iniz bir di�er Unix'tir. Tabiki, BSD 4.4 tabanl�d�r. �u anki versiyonu 2.7'dir. Bilgi i�in: http://www.openbsd.org.

�stte anlat�lan bir �stleri gibidir. Fakat �zellikle Intel ve Alpha platformlar�na g�redir. Bilgi i�in: http://www.freebsd.org.

Basit olarak, pek �ok da��t�ma sahip sistem V tabanl� iyi bir serbest Unix mevcuttur. Onlar�n hepsi ayn� ve farkl� �zelliklere sahiptir. Birbirine meydan okumalar� ise: benim kurulumum senden daha kolayd�r!
Yine de herbiri kendi alan�n�n belirli kullan�c�lar�na sahiptir. Nevertheless every flavor has its fans. The differences between distros don't justify a debate. Debian filozofisinden �t�r� tan�n�r, RedHat, SuSE, Mandrake...TurboLinux ve Caldera'y� ise ben hi� kullanmad�m. Bu da��t�mlar ile ilgili olan bilgileri bu sayfan�n �st�ndeki linklere bakarak bulabilirler.
Sonu�ta Linux g�venilir bir Unix'tir.

Bu Unix'ler ticari olanlarla farkl� olmas�na ra�men anla��lmaz bir kar��la�t�rmaya sahip de�ildir. Ana farkl�l�k k�kten gelmektedir: BSD veya Sistem V.
Serbest Unix hakk�ndaki en b�y�k durum: �evresindeki b�y�k bir yaz�l�m geli�mesidir. Bu dinamik olan serbest yaz�l�m� ispat eder. A��k olarak, serbest Unix te uygulama geli�iminde m�kemmeldir. Mevcut toollar�n say�s� olduk�a a��rl�kl� ve tabiki onlardan pek �o�u serbesttir.Ve yine kar��m�zda GNU!
Serbest Unix'leri mevcut her platformda kullanabilirsiniz. Bunun yan�nda eski bir Intel 486'ya veya g��l� bir Alpha makinesine kurabilirsiniz. (Compaq �u anda Alpha teknolojisini yaymaktad�r.)
Serbest Unix hakk�ndaki complaint s�r�c�lerle alakal�d�r. herhangi bir grafik veya network kart� kullanamazs�n�z...Win* i�in geli�tirilmi� grafik kart�n� Unix i�in de kullanaca��n�z� sanmay�n. Fakat kullan�m� yayg�n olanlar genelde tercih edilir.

Buradan Nereye?

Bunu bir soru ile yan�tlayabiliriz! Bu makale "ticari Unix kullan�m�n� durdur ve serbest Unix kullanmaya ba�la" diye bir �ey mi s�ylemeye niyetli?
Bu size ba�l�!
Yani, e�er k���k serverlara ihtiyac�n�z varsa serbest Unix'lere g�venebilirsiniz.
Pek �ok g�revlerde iyi olabilirler: webserverlarda, uygulama serverlar�nda(uygulama tipine ba�l� olarak), ileti�im serverlar�nda...ve di�erlerinden daha g�venli olurlar.(?)
Onlar hakk�nda s�k s�k s�ylenen teknik deste�i sa�lamamalar�d�r. Genelde teknik destek etkili de�ildir. Bunun i�in �z�r dilerim fakat bu bir ger�ektir. Sistem, network y�neten insanlar�n as�l i�i farkl� problemlere ��z�mler bulmakt�r. Bu da onlar�n en iyiyi ��renmelerinin yoludur. Buna tecr�be deriz ve hayat ��z�mler aramadan s�k�c� olur. Zaten teknik destek fikri bunu yolunu izler ve pek �ok da��t�m bu servisi sa�lamaya ba�lam��t�r.
Serbest yaz�l�mla ilgili en �nemli �ey payla�mak s�zc���d�r. Serbest yaz�l�ma g�venin dedi�imizde cevap zaman� b�y�k �irketlerden daha k�sad�r. Bunun ard�nda t�m birlik vard�r: bug�n bulunan bir problemin yar�n ��z�m�ne ula�abiliriz. Bu birlikten insanlar payla��rlar.
Bunlara ek olarak bir �irket i�in(b�y�k veya k���k) serbest yaz�l�m� kullanmak maliyeti d���rmek i�in bir garantidir.(En az�ndan �u an i�in.) Pek �ok serbest yaz�l�m �ok y�kse�e mal olmaz ve genelde sabittir. Bu yaz�l�mlar� �o�u ticari rakibiyle ayn� kalitededir.
Di�er �nemli nokta: yarat�c�l�k! Serbest yaz�l�m bize daha �nce kullanmad���m�z tollar ile �al��ma imkan� verir. Mesela ileti�im alan��ok zenginle�iyor.(30 ya��nda olan Intenet geli�imine bor�lu olarak...)Network�ngle ilgili toolslar ile g�venlik her g�n geli�iyor ve olduk�a karma��kt�r. Bu pek �ok alanlara uyarlanabilir.
Duyabilece�iniz bir di�er tart��ma da serbest yaz�l�m�n d�k�man eksikli�i olay�d�r. Tamamen yanl�� bir durumdur! �lerlemekte olan tonlarca d�k�man vard�r. Tabiki bunlar ticari �r�nler kadar geli�mi� de�ildir. s�k olarak, sadece bir dilde mevcuttur.(ticari Unix'ler de �yledir.) Yine de, serbest Unix'in her da��t�m� pek �ok d�k�man ile birlikte gelir.
��te bizim burada olmam�zda bu y�zden. LinuxFocus founder� Miguel Angel Sepulveda dil problemini �ok erken farketmi� ve okudu�unuz makele fikrini bulmu�tur.
LinuxFocus ile ilgili dikkat edilecek husus �u ki: it fully complies with free software philosophy. Biz b�y�k ihtimalle sadece webteki magazinler aras�nday�z, ilanlarda de�il.
K�saca, biz bir �irkete sat�lmad�k, �zg�r�z ve mutluyuz.
Tak�m�m�zda bulunan herkez ayn� fikirdedir. Serbest yz�l�m�n yapt��� gibi biz de serbest �al���yoruz. D�nyan�n her taraf�ndan insan�n �al��t��� k���k bir tak�m�z. Va ana amac�m�z nedir? Okuyucular ile bilgiyi payla�mak. Siz de �yle hissediyorsan�z, bize kat�l�n...

Sonu�

Sonunda bitti! Bu makalenin serbest yaz�l�m i�in bir plea oldu�unu zannedebilirsiniz (ve Unix i�in) Emin olun �yle! Herhangi bir yoldan para yapmaya �al��an �irketlere kar�� bir �ey yok.Zaten o yollara ba�l�d�r...Fakat serbestlik i�in b�y�k i� yapan insanlara sag�m var. Bunun k���k bir par�as� oldu�um i�in gurur duyuyorum. Farkedilir bir noktas� �al���lan yoldur. Bu i�lerin b�y�k bir k�sm� hi� kar��la�mam�� birbirinden millerce uzakta bulunan insanlar taraf�ndan yap�l�r.
Yine de bunlar k�sa bir zamanda projeleri hayata ge�irmeyi ba�ard�lar. Benim i�in ise �al��ma organizasyonundaki bir ders gibiydi. Bu pek �ok y�neticiye fikirler vermeli...E�er y�neticiyseniz bana serbest projelere kat�lma zaman� verdi�iniz s�rece �al��maya haz�r�m.(sebest yard�m!)
Di�er �nemli nokta serbest Unix ve yeni �zel kullan�c�lar� i�erir.
L�fen, yenicomersler, Unix hakk�nda ar�t�r�n. her dilde mevcut tonlarca kaynak vard�r. Ve buna de�er. Bilgisayarlarla ilgili bundan �nceki tecr�belerinizi unutun. King of Redmond'un en b�y�k m�cadelelerinden biri kullan�c�lara her�eyi anlad�klar�na inand�rabilmektir. Tabiki onun �r�n� sizin i�in d���n�lm�� gibidir...Unix'in Win kalarak kulanca��n�z� d���nmeyin. (Win* leri de ayn� �ekilde Unixminded kullanamazs�n�z, di�er yandan 5 dakika sonra makine windowa g�nderilecektir.)
Zaten bu �al��may� yaparsan�z, pi�man olmayacaks�n�z. ve hat�rlay�n, Unix b�y�k bir avantaja sahip her �ey �ok iyi organize edilmi�tir. K�t�phaneleri veya a�ac�n derinliklerindeki �nemli dizinleri her yede bulamayabilirsiniz
E�er serbest yaz�l�m�n ana kelimesi "share" ise, Unix i�in ana kelime hiyerar�idir. Bunun �zerinde d���n�n, yard�mc� olacak!
Bu g�revi ba�ard�ktan sonra, serbest olacaks�n�z...ve bu elde etmek i�in pek �ok �abaya lay�k olan en b�y�k �eylerden biridir.
Uzun bir s�re ya��yoruz...

Makalenin yorum formu

2000-11-03, lfparser versiyon 2.0 taraf�ndan �retilmi�tir.