![[Photo of the Author]](../../common/images2/DetlefMuller_logo.gif)
Detlef M�ller
<detlef_mue/at/web.de>
Yazar hakk�nda:
Her ne kadar Tux i�letim sistemiyle iki y�ldan beri �al���yorsam da �nternet kafede beni 'Linux' diye �a��r�yorlar.
Belki bir de BSD kullanman�n zaman� gelmi�tir...
�u anda i� yok, ama ben bir g�n bir Linux i�i ile u�ra�mak istiyorum. Benim i�in Linux ek i� olmakla birlikte,
ayn� zamanda da hobidir.
2004 y�l�n�n ba��ndan beri benim di�er hobim Attac olmu�tur.
Linux'a bu alanda katk�da bulunmak isterim.
�lk �al��mam ...
Vizyonum: �nternet �zerinden herkesin oy kullanmas�na olanak sa�layan, tabii ki serbest yaz�l�m ara�lar�yla
yaz�lm�� bir e-demokrasi sistemi dir.
T�rk�e'ye �eviri:
Erdal Mutlu <erdal(at)linuxfocus.org>
��erik:
|
Veri kayb�: En k�t� durum senaryosu
�zet:
Linux hakk�nda �imdiye kadar ald���m en �nemli karar g�nl�kl� dosya sistemi (journal�ng filesystem) kullanmak
olmu�tur.
Bu karar�n do�rulu�u d�n �ok etkili bir �ekilde ispatland�. Hatal� bir kopyalama i�lemi, bir Linux projesinin
yerald���
bir diskb�lmesini tamamen doldurdu ve b�ylece diskb�lmesini ba�lanamaz hale getirdi.
Bu diskb�lmesinin bi�imi ReiserFS g�nl�kl� dosya sistemi idi.
Linux alt�nda g�venli �al��may� sa�layan iyi �zelliklerden biri, g�nl�k bilgilerine sahip dosya sistemleridir.
G�nl�kl� dosya sistemleri, bilgisayar�n yeniden ba�lat (reset) tu�una bas�ld���nda k�t� sonu�lara
yol a��lmayaca��n�n garantisini vermektedir.
'Bit ve bytelar�n' Linux alt�ndaki profesyonel bir ara� olan
'reiserfsck'n�n sayesinde mutlu sonla biten kurtulu�unu anlatan, ger�ek hayattan olan bu
deneyimin g�sterdi�i gibi, g�nl�kl� dosya sistemlerinin bile bazen k�t� sonu�lar do�urabilece�idir.
_________________ _________________ _________________
|
Linux ile tan��mam
Bilgisayarlar�mda Tux yakla��k iki y�ldan beri vard�r. �u anda �� adet penguen bilgisayar�mda
ya�amaktad�r. Bunlardan ikisi SuSE cinsinden, biri Debian cinsi, ana taraf�ndan Knoppix.
Her�ey E-Bay'den ald���m SuSE 7.3 ile ba�lad�. Linux hakk�nda o kadar �ok �ey duymu�tum ki, art�k bir Linux
uzman� olmaya karar vermi�tim. Bu da benim ba�lama �eklim oldu.
�aylak olarak ya�ad���m sorunlar ...
�lk ad�mla kesinlikle kolay olmad�. S�k s�k ve genellikle a��klamas� yap�lmam�� bir s�r� yeni teknik terimlerle
bo�u�mak zorunda kald�m.
Almanca Linux da��t�c�s�n�n belgelerindeki ilk sat�rlar� okumaya ba�lar ba�lamaz, KDE, YaST, Bash vs
bir s�r� terim kar��n�za ��kmaktad�r. Daha �nceleri isim yapm�� bir bilgisayar dergisi, bu da��t�m�n
en iyi belgelere sahip oldu�unu yazm��t�. Faydas� yok, hi�bir �ey g�r�nd��� kadar basit de�ildir.
Herneyse, konumuza kald���m�z yerden devam edelim.
EISA 486 �zerinde ReiserFS
Bu SuSE 7.3 EISA veriyolu olan bir 486 bilgisayar �zerinde geldi (Evet, b�yle �eyler hala var.)
�lk yeniden ba�latma tu�una basman�n ard�ndan gelen sorunlar ortaya ��kmaya ba�lad�.
Dosya sistemine olan eri�im yok ve diske sadece okunabilir kipte eri�im sa�lanabiliyordu.
'Bunun anlam� ne olmal�yd�?'
Anlam� bir s�r� i� demektir. Onar�m denemeleri sonu� vermedi ve ben sonunda t�m SuSE'yi ba�tan y�kledim.
Bu 5 veya 6 defa devam etti. SuSE'nin kurtarma sistemiyle bilgisayar� her ba�latt���mda, e2fsck ile ext2
dosya sistemlerini tamir ettim, bir defas�nda sefil vi metin i�lemcisiyle /etc/fstab dosyas�nda
de�i�iklik bile yapt�m. Daha sonra dosya sistemi d�zeldi veya belkide d�zelmedi. Sonunda Linux'u yeniden
y�kledim. Bu a�amada bir g�n ge�ti gitti bile. B�yle u�ra�lar �aylaklar�n �ok fazla zaman�n� almaktad�r.
C't dergisinde, YaST ile g�nl�kl� dosya sistemini y�kleme �zerine olan bir yaz�dan ilham ald�m ve y�kledim.
Ondan sonra kurtarma sistemiyle bilgisayar� ikide bir a�maktan kurtulmu� oldum.
E�er, bilgisayar d�zg�n kapanmam�� olursa, sistem a��l���nta 'replayed nnn transactions in ...'
gibi iletiler verip, d�zg�n bir �ekilde sistemi ba�latmaktayd�.
Harika. Bence b�ylesi daha iyi. Bundan sonra ext2 yok, art�k sadece g�nl�kl� dosya sistemi kullanaca��m!
Sistemin a��l���nda �etele dosyas�nda g�r�len ReiserFS'in 'Journal replay' iletileri:
.....
reiserfs: found format "3.6" with standard journal
reiserfs: checking transaction log (sd(8,4)) for (sd(8,4))
reiserfs: replayed 109 transactions in 10 seconds
reiserfs: using ordered data mode
.....
Dayan�kl�l�k deneyi
Ama ben kesin bilmek istiyordum
G�nl�kl� dosya sistemiyle tan���k oldu�umda bir dayan�kl�l�k deneyi yapt�m.
�ok s�k� bir deneme tam te�ek�ll� bir masa�st� �al���rken yeniden ba�lat tu�una basarak yap�ld�.
KDE'yi bir�ok program ile birlikte �al��t�rd�m, metin i�lemcisiyle dosyalar a�t�m ve ondan sonra
yeniden ba�lat tu�una bast�m. Deney ba�ar� oldu. Dosya sistemi bunu ger�ekten ba�ar�yla atlatt�.
Kopyalama s�ras�nda bile 'acil ��k��' yap�ld���nda herhangi bir sorun ya�anmad�.
486 SCSI sistemi birka� sorun yaratt�, ancak ReiserFS verdi�i s�z� tuttu ve dosya sistemini
kullanabilir tutarl� bir duruma geri getirdi. A��k olan dosyalar tekrar eski durumlar�na getirildiler.
Sonralar�, ext2'nin g�nl�kl�s� olan ext3 dosya sistemiyle yapt���m deneyler de ba�ar�l� oldular
ext3 kullan�ld���nda sistemin a��l���nda al�nan iletiler �etele dosyas�nda a�a��daki gibi g�z�kmekteydi:
.....
Journalled Block Device driver loaded
(recovery.c, 256): journal_recover: JBD: recovery, exit status 0,
recovered transactions 450798 to 451415
(recovery.c, 258): journal_recover: JBD: Replayed 3756 and revoked 6/15 blocks
kjournald starting. Commit interval 5 seconds
EXT3 FS 2.4-0.9.19, 19 August 2002 on sd(8,1), internal journal
ext3_orphan_cleanup: deleting unreferenced inode 355953
ext3_orphan_cleanup: deleting unreferenced inode 355952
EXT3-fs: sd(8,1): 2 orphan inodes deleted
EXT3-fs: recovery complete.
EXT3-fs: mounted filesystem with ordered data mode.
.....
Di�er g�nl�kl� dosya sistemleri
Bu i�in ba��nda olanlard� ...
Ondan sonra ext3 ve XFS dosya sistemlerini de kulland�m.
JFS dosya sisteminde hen�z yetiri �l��de g�venli olmad���ndan uzak durdum. Onun hakk�nda olumsuz bir
�ey s�ylemiyorum, sadece onu denemedim.
XFS kayboldu. Sorun de�il, ��nk� onu uzun s�reli olarak kullanmad�m ve kulland���mda s�ralarda da
herhangi bir sorunla kar��la�mam��t�m.
ext3 dosya sistemini kullanmaya devam ediyorum. �u anda Debian (sa�lam olmayan) Linux olan 486 makinamda �al���yor.
ext2 dosya sistemini �zerinde veri bulundu�unda ve de sistem �al���rken ext3 dosya sistemi
haline d�n��t�rmek olas�d�r. Ben denedim ve �al��yor!
Bilgisayar�ma Knoppix'in 3.4 s�r�m�n� y�kledi�imde yine ext3 kulland�m.
Sadece PIII/500 olan ki�isel bilgisayar�mdaki diskin �o�unu ReiserFS olu�turmaktad�r.
�al��ma bilgisayar�m�n nas�l b�l�mlendi�i a�a��da g�sterilmektedir:
2. Resim: SCSI disk olan sda'n�n b�lmeleri
3. Resim : hda'n�n b�lmeleri
O g�n
Yakla��k 9 ayd�r Linux i�in bir belgelendirme CD �zerine �al���yorum. Bu i�te, nas�l dosyalar�, k�lavuzlar, s�k�a sorulan
sorular, herbir bi�in i�in ar�ivler ve ayn� hacimde g�ncellemeler gibi b�y�k hacimli verilerle u�ra�mak gerekmektedir.
Ayr�ca, CD hakk�nda genel bir bak�� sa�layabilmek i�in kendim de baz� HTML dosyalar� yaz�yorum.
Son birka� haftad�r da �ok i� vard�. CD'nin paras�z s�r�m� yak�nda ��kmal�yd�. �ste, CD'ye yaz�lacaklar� biraraya
getirmek i�in birka� sat�rl�k betik yazmak, ki bu CD yaz�m� i�i i�in olan KDE'deki programdan daha h�zl�d�r,
her�eyi diskime yarle�tirmek gibi i�lerle u�ra��yordum. Verilerimi 60 GB'lik IDE diskindeki /dev/hda5
b�l�m�ne yerle�tirdim. Bu b�lme 20 Gb'lik olmas�na kar��n %80'ninden fazlas� dolu durumdayd�. Anlayaca��n�z,
uzun �al��man�n �r�n� olan ve hepsi �nemli bit ve byte'lard�. E�er, bunun ba��na herhangi bir �ey gelecek
olsa ... eee ne de olsa bu Windows'un FATxx dosya sistemi de�il.
Yedek alma bi�ok kez akl�ma geldi ama bu g�ne kadar hi� almam��t�m. Ayr� bir diskte birka� kopyam var ve onlar� orada
b�rak�yordum.
D�n ak�am �st� bir �nternet kafede SuSE'nin sanaldoku y�resinden baz� paketler indirdim.
T�m� SuSE'nin 7.3 s�r�mden 9.0 s�r�m�ne kadar olan ve 2 CD'lik yer tutan belgelerden olu�uyorlard�.
Genelde Debian kullanmama kar��n paketler RPM ve SuSE i�in olduklar�ndan bilgisayar�mdaki SuSE 8.1'i
ba�latt�m. �lk 9.0 s�r�ml� belgeleri y�kleyebildim. SuSE'nin 8.* s�r�mlerine daha yeni s�r�ml� paketleri
y�klemek sorun de�il. O y�zden 9.0 RPM paketlerini y�kledim ve yukar�da s�z�n� etti�im hda5 b�lmesine
kopyalad�ktan sonra RPM'lerin y�kleme i�lemlerini geri ald�m. Daha sonra ayn� i�i 8.0 olan paketler i�in
yapt�m.
KDE'yi kapatmadan bir ba�ka u�birime ge�erek bilgisayar� kapatmak i�in <CTRL ALT> <DEL> tu�lar�na
bast�m. Komut sat�r�nda, �u anda hat�rlayamad���m bir hata iletisi g�rd�m ve hat�rlad���m tek �ey, bilgisayar�m�n
ruhunu teslim etti�i oldu. Hi�bir �ey yap�lamaz oldu...
Peki dedim ve yeniden ba�lat tu�una bast�m.
Linux'ta bunu yapmaktan art�k hi� kormuyorum.
K�t� durum senaryosu
Debian'� ba�latt���mda ilk ba�lar� hi�bir �ey fark etmemi�tim. Ne zamanki KDE'yi �al��t�rd�m:
disk b�lmemde hi�bir dizin g�r�nm�yordu.
Ama nas�l olur, buras� neredeyse tamamen doluydu ?
Belkide disk b�lmesi sisteme ba�lanmam��t�r. Sa�mal�yorum
galiba� bu i�lem sistemin a��l���nda otomatik olarak yap�l�yor.
'mount /dev/hda5' komutunu denedi�imde ise, '�ok fazla dosya sistemi veya hatal� s�per blok' hata iletisi
olu�tu. Art�k s�k�lmaya ba�lam��t�m...
Ya�ad���m olay asl�nda, ger�ek hayatta g�r�len veri kayb�na ili�kin en k�t� durum senaryosu idi.
Peki �imdi ne olacak? H�mm .. dosya sistemini tekrar ba�lamay� denesem, d�zelir mi acaba? �mkan� yok,
ilkinde ba�ar�s�z oldu�una g�re, ikinci denemede de bir sonu� ��kmaz.
Yine de denedim ve ...! Aylar�n �al��ma �r�n� olan yazd���m HTML sayfalar�, CD yazmak i�in betikler,
�nternetten indirdi�im DEB ve RPM'ler ile bir s�r� ba�ka dosya yok oldu, gitti.
Tabii ki verilen bir k�sm� diskte duruyor, ama ben onlara tekrar ula�abilecek miyim bakal�m?
Arkana yasalan ve bir bardak so�uk su i�in ...
Do�u�tan m�hendis olarak ilk akl�ma gelen verileri onarmak ve geri getirmek geldi. Disk b�lmesi ReiserFS dir.
Bir ara c't dergisinde Knoppix hakk�nda olan bir yaz�da baz� ara�lar�n varl���n� okumu�tum. Asl�nda Debian'� Knoppix
olarak y�klemi�tim ve bu ara�lar burada olmal�yd�.
Buradalar i�te.
reiserfsck'�n acil durumlardaki kullan�m�
�lk �nce /usr/share/doc/reiser-bir�ey olan dizinde bulunmas� gerek belgelere bakmal�y�m.
Buradaki 'bir�ey' reiserfsprogs olmal�yd�. Man sayfalar�ndan d�n��t�r�lm�� her ara� i�in birer �ngilizce
dosya buldum.
Veri kurtarma hakk�ndaki ara�lar hakk�nda k�saca bilgi edindikten sonra, 'ne�terin' reiserfsck oldu�unu
an�ad�m. Peki, ba�layal�m bakal�m...
�lk �nce hi�bir �eyi de�i�tirmeden -check se�ene�i ile program� �al��t�rd�m. Ba�lang��ta yap�lmas�
gereken en do�ru �ey bu olmal�yd�. �lk �nce te�his, sonra ameliyat...
# reiserfsck -check
4. Resim : reiserfsck -check
Hepsini anlamad�m. Anlad���m �ey reiserfsck'n�n hatalar buldu�u ve bunlar� d�zeltebilece�idir. Kula�a ho� geliyor.
Yakla��k bir dakika d���nd�kten sonra, ameliyat yapmaya karar verdim. Elime ne�teri ald�m...
# reiserfsck --rebuild tree /dev/hda5
5. Resim : reiserfsck --rebuild-tree
Bu beni tedirgin ediyor. Dilek olay. Birazdan gelecek birka� hafta ne yapaca��m� birazdan ��renmi� olaca��m.
'Dosya sistemi �imde onar�ls�n m�? ... Evet, onar�ls�n.
Eski g�zel 'replaying journal' iletisi g�rd�m. Bu ara� t�pk� bir iyilik mele�i gibi, kurtarmay� olas�
k�lmaktad�r. Bir �ekil alt b�lmeler i�in
i�erik tablosu kullanmaktad�r. �ki sat�r sonra reiserfsck hatal� bir null biti haberini vermekte ve onu d�zeltmektedir.
U�birimde g�rsel olarak ayr�lm�� kurtarma i�leminin 0. ge�i� (Pass 0) a�amas� gelmektedir.
Benim 20GB'lik disk b�l�m�mde bu yakla��k 15 dakika s�rmektedir. Geli�menin y�zde olarak g�sterilmesi,
kullan�c�n�n i�lemi izleyebilmesine olanak sa�lam�� oluyor.
2. Resimde bir hata iletisi yer almaktad�r. Peki bunun tamam olarak anlam� nedir? H�mm ... bana ba�ka bir sorabilir misiniz? :)
6. Resim : 0. dan 2.'ye kadar olan ge�i�ler, 3. yeni ba�l�yor
Ooo devam ediyor... 1. ge�i� (Pass 1) ger�ekten h�zl� ge�ti ve hi� veri hatas� iletisi
gelmedi.
2. Ge�i� (Pass 2) ayn� ge�ti.
3. Ge�i�te (Pass 3) bir s�r� veri hatas� iletisi olu�tu. Dosyalar� tan�d�m, bunlar SuSE'nin belgelerini
kopyalayan i�lemden kaynaklanklanm�� olmal�d�r. Bu da kopyalama i�lemi s�ras�nda bir sorun olu�tu�unu
ispatlamaktad�r. Sorun KDE 3'�n konqueror uygulamas�ndayd�, yoksa ReiserFS'deki bir hatada m�yd�?
7. Resim : 3. ge�i�in sonu
A��klamaya g�re kay�p dosya ve dizinler i�in 3a. ge�i�inde (Pass 3a) bir arama i�lemi yap�lm��.
8. Resim : 3a. ge�i�
Ara�, genel olarak arad���n� bulmakta, hatay� belirleyip d�zeltmekte, 'corrected to ... (ya d�zeltildi)' gibi
bir iletiyle sat�r sonunda bunu bildirmektedir.
Daha sonra da acil kurtarma i�lemi hakk�nda �zet bilgiler vermektedir.
4. Ge�i�te (Pass 4) sadece g�nl�kteki bilgiler ile diskin anuyumlu oldu�u iletesini
vermektedir.
9. Resim : 4. ge�i� ve son
�imdi verilerime tekrar ula�abilmeyi umuyorum
Bu b�lmeyi dosya sistemine ba�lama s�ras�nda herhangi bir hata iletisi gelmedi, bu da UNIX'te iyiye
i�arettir :-)
�yi biten her�ey iyidir, �yle de�il mi?
Sonunda konqueror hda5 b�lmesindeki tan�d�k dizinleri g�stermektedir. En sonunda her�ey
yerli yerinde, yoksa hemen hemen her�ey mi demeliyim? Do�al olarak kopyalanmakta olan birka� dosya
eksik. Hatal� bir i�lemden m�kemmel bir sonu� bekleyemezsiniz. Dosyalar� tekrar kopyalayabilirim.
Bug�n, yani olaydan bir g�n sonra, hen�z hda5'deki t�m verileri denetlemi� de�ilim. B�y�k bir
olas�l�kla her�ey kurtar�ld�. Kurtarma arac� �ok profesiyonel i� g�rd�!
�u anda o g�n�n ard�ndan bir g�n ge�ti ve saat 16:30'u g�steriyor. Alarm �anlar� 18 saat �nce �alm��t�.
Rapor, yani bu yaz�, neredeyse bitiyor. Yani kurtarma operasyonun ba�ar�l� oldu�una dair rapor.
D�n kurtarma s�ras�nda u�birimdeki geli�meleri kaydetti�ime �imdi �ok memnunum. B�ylece,
ger�ek 'kaza resimlerini' yaz�da g�sterebildim.
Not: �ki g�n sonra: Veri kayb�na dair hi�bir i�aret yok. �lgili b�lmede s�rekli olarak �al��maya devam ediyorum.
Sonu�
G�nl�kl� dosya sistemlerinde bile veri kay�plar� olu�abilir, ancak kurtarma i�leminin ba�ar� oran� �ok y�ksektir.
G�nl�kl� dosya sistemleri hem g�venli hem de bak�m� kolay olan dosya sistemleridir.
G�nl�kl� dosya sistemleri her Linux'ta olmas�
zorunlu dosya sistemleridir. (Serbest
yaz�l�m d�nyas�nda b�yle kesin bir d��enceyi ortaya att���m i�in beni affedersiniz san�r�m).
Linux da��t�c�lar�n �o�u g�nl�kl� dosya sistemini benimsenmi� de�er olarak kullan�c�ya �nermektedir.
Buradan, yedekleme yapmayanlar�n bile sorunsuz �al��abilecekleri sonucu ��k�yor. Ancak, yedekleme yapmay�n
sonucu ��kmas�n.
Herzaman yedeklerinizi al�n!
Referanslar
G�nl�kl� dosya sistemi yaz�lar�:
Linux i�in g�nl�kl� dosya sistemleri - 68 say�l� Linux Gazette'in Temmuz 2001 say�s� (de |
en); .. bir�ok ayr�nt� i�ermektedir.
ReiserFS ser�veni - Linux Netmag 4/2000
(de |
en)
�ift g�nl�k tutmak - Linux Magazine 1/2002 (de), g�nl�kl� dosya sistemlerinin kar��la�t�r�lmas� (sadece Almanca).
Biraz daha fazla m� olmal�? - Linux Magazine 6/2000 (de), ReiserFS'in LVM �zerinden geli�tirilmesi (sadece Almanca).
Diskiniz i�in g�nl�k tutmak - Linux Magazine 4/2000 (de), g�nl�kl� dosya sistemlerinin kar��la�t�r�lmas� (sadece Almanca).
Bozuk bayram� - Linux Magazine 7/2001 (de) SuSE 7.1 �zerinde XFS (sadece Almanca).
G�nl�kl� dosya sistemlerinin sanaldoku y�releri:
ReiserFS - ReiserFS ev y�resi.
ext2 / ext3 - veya bunu deneyin sanaldoku y�resi
XFS - SGI'n�n g�nl�kl� dosya sistemi.
JFS - ... IBM'in A��k Kaynak Kodlu projesi.
Yedekleme ile ilgili yaz�lar:
RSync: T�m zamanlar�n en iyi yedekleme sistemi - LinuxFocus May�s 2004.
storeBackup, al���lmam�� yedekleme arac� - LinuxFocus Ocak 2004.
Arkeia, ticari ve profesyonel a� yedekleme ��z�m� - LinuxFocus May�s 2000.
Bu yaz� i�in g�r�� bildiriminde bulunabilirsiniz
Her yaz� kendi g�r�� bildirim sayfas�na sahiptir. Bu sayfaya yorumlar�n�z� yazabilir ve di�er okuyucular�n yorumlar�na bakabilirsiniz.
<--, Bu say�n�n ana sayfas�na gider
2004-07-02, generated by lfparser version 2.43
![[LinuxFocus-icon]](../../common/images/logolftop_319x45.gif){kind=small}
