Ev  |  Eri�imd�zeni  |  ��indekiler  |  Arama

Convert to GutenPalm or to PalmDoc taraf�ndan Floris Lambrechts <floris-(at)-linuxfocus-(dot)-org> Yazar hakk�nda: LinuxFocus'un Hollandal� edit�r� olarak her hafta dergide �al���yorum. �u s�rada, �o�u kez di�er insanlar�n Hollandaca �evirilerini d�zeltiyorum. Ger�ek d�nyada ise, ancak hokkabazl�k becerilerimi d�zeltmeye �al���yorum - 3 sopayla olduk�a iyiyim , fakat 4 top benim i�in hala �ok fazla. T�rk�e'ye �eviri: Tuba Civeleko�lu <tubaci(at)be.itu.edu.tr> Volkan Sezgin <volkan_sezgin(at)bilgeadam.com> ��erik: Y�kleme �i�man �ocuk �zellikler Etiketlenmi� Taray�c� Yer �mleri Kenar �ubu�u Gizlilik ve G�venlik G�r�n�� Ak�ll� Taray�c� Type Ahead Find Ana Dil Mouse gestures (Fare Jestleri) RadialContext (Yuvarlak ��erik) Mozilla ve Sunumlar Di�er Ba�lant�lar Bu yaz� i�in g�r�� bildiriminde bulunabilirsiniz

Mozilla �nternet Taray�c�s�

�zet:

Uzun bekleyi�ten sonra, Mozilla, �imdiden ya�l� bir hayvan haline geldi. Mozilla ailesinde h�zl� geli�iyorlar : yeni nesil (1.0.1 ve 1.1) belirdi ve bunlar� okurken, 1.2 de do�mu� olabilir.
Bu gen�lerin taray�c� yeteneklerini kar��t�rd�ktan ve test ettikten saatlerce sonra , a�a��da tecr�belerimi anlat�yorum.

�lk b�l�mde , standart taray�c�da neyin mevcut oldu�una bakt�m ve sonra mevcut olan bir�ok add-ons 'dan iki tanesini g�zden ge�irdim.

Y�kleme

�ncelikle , bir s�r�m se�melisiniz. 1.0.1 asl�nda 'one and only^TM' Mozilla 1.0 '�n , baz� hatalar� ve baz� g�venlik sorunlar� d�zeltilmi�tir. E�er , kararl�l��� ve uyumlulu�u tercih edersen , senin i�in tekdir. Aksi halde , 1.1 s�r�m�n� al�rsan yada daha sonra - b�t�n yeni yararl�l���n meydana ��kaca�� yer. yol haritas� nda , geli�meleri izleyebilirsin.

Y�kleme rahat bir �ekilde y�r�r : sadace , indirme sayfas�ndaki Linux x86 Net Y�kleyicisini se�ersin ve uygulars�n. (ancak bazen di�er dillerde de mevcuttur) Net Y�kleyicisi (100kB 'den az) olmas�n� istedi�in Mozilla par�alar�n� se�mene izin verir - '�zel' y�klemeyi se�ersen - ve sonras�nda g�revini yerine getirir. Bundan daha kolay yapamazlar.

Var say�lan , /usr/local/mozilla �eklinde y�klenmesidir, fakat yerini de�i�tirebilirsiniz. Her birinin yan�nda farkl� Mozilla s�r�mlerini y�klemek m�mk�nd�r - /usr/bin/mozilla , do�ru dizine giden ve 'mozilla &' ya giden basit bir kabuk yaz�s�d�r. Farkl� s�r�mleri birbirinden ay�rt etmek g��t�r - �nem verdi�im farkl�l�klar a�a��daki metinde anlat�lmaktad�r. (Help=>About Mozilla ) ile yard�m men�s�nde �al��t�rd���n s�r�mleri kontrol edebilirsin..

1. �ekil: Basit bir y�kleme y�ntemi

�i�man �ocuk

Mozilla bir taray�c�dan daha fazlas�d�r. Genellikle , geli�tiriciler i�in ve ki�isel haberle�me i�in bir taband�r (ve taban d�n�� taban�ndan ba��ms�z :). Taray�c� , haber/posta al�c�s�, sohbet program� , html edit�r� , JavaScript yanl�� ay�klay�c� , XML ara� �ubu�u , 'arabirim tan�m dili' XUL , uygulamalar� ve par�alar� y�kleyip indirmek i�in k�t�phane ve di�erleri.

Asla , bir�ok durumda bunlar� unutmamal�s�n , ChatZilla (IRC sohbet-al�c�) , besteci , postac�/spiker yada adres defteri gibi maddelere gereksinimin yok. E�er , istedi�in sadece taray�c�ysa , sadece gerekli olan� y�klemek ak�ll�cad�r (bu durumda, '�zel' y�klemeyi se�meyi unutmamal�s�n).
Basit�e , basit taray�c� Mozilla rekabeti elinde tutmaktad�r, �rnek olarak Galeon. Mozilla 'n�n ayn�s�n� kullan�r , (the arama motoru Gecko) , fakat di�erleri daha hafif ve k���kt�r. Ve ayn� zamanda KDE 'nin Konqueroru ve Operas� hala , iki de�erli alternatif olarak bulunurlar.

E�er , Mozilla kullanmay� se�ersen , bir�ok haf�zay� kullanan grubu kabul etmi� olacaks�n. 'Yava�' �al��t���n� farketmedim , ve �al��maya ba�lama zaman� 1.0 'dan �nceki g�nlere g�re iyile�mi�tir. Fakat , Mozilla hala RAM 'in b�y�k bir k�sm�n� tercih eder , KDE gibi. �z�c� fakat do�ru. Baz� eski sistemler i�in , RAM 'in bir �st derecesi belki de kabul edebilece�indir.

�nemli not: 'Linux 'un masa�st�n�n' 'Windows'unkiyle k�yasland���n� s�k�a duyuyorum. Kararla�t�r�lm�� , KDE k���k de�il , fakat neyle k�yaslan�yor bilmek zorundas�n! Mesela , Windows98 'e g�re daha fazla �ey yapabilir. Ger�ekte , yeni Linux ile WindowsXP 'nin sunucu bask�s�n� k�yaslamal�s�n (her ne kadar .... ;-). Ve sonra , g�r�n�r ki , Linux i�ini iyi yap�yor. Eski sistemler i�in , daha hafif bir pencere y�neticisi/masa�st�n� aramak zorundas�n - ve sistemin daha h�zl� olacakt�r. Yada sadece networkdaki sunumda masa�st�n �al��acakt�r...
�yi bir geli�me olarak kar��lad���m , yeni Gnome 'nin �ncekinden daha az kaynaklara gereksinimi oldu�unu duydum.

Di�er taray�c�lardaki problem , baz� sitelerin kullan��s�z olmas�d�r. Mozilla 'n�n bir taray�c� olmad��� a��kt�r! Hatalar� g�steren yada hi�bir �ey g�stermeyen birka� site var. Ve emin olarak site taray�c�lar�n� su�layabildi�iniz takdirde , Mozilla tamamen ayarlar� takip eder , bu �nemli bir ba�ar�d�r. Tebrikler geli�tiriciler! (ama� i�in dikkatsizce site yapan web y�neticilerine �l�m!)

Bunu s�yledikten sonra , taray�c�n�n zil �sl�k seslerinin bize gerekip gerekmeyece�ini ara�t�rd�m.  

�zellikler

Taray�c�n�n sundu�u �zellikler ve se�enekler olduk�a etkileyicidir. En basitinden, iyi yap�land�r�lm�� Se�enekler men�s�n� (Edit=>Preferences) bir g�zatarak, sunulan olas�l�klar hakk�nda iyi bir fikr sahibi olursunuz. Bu �zelliklerin �o�una, a�a��da deyinece�iz.  

Etiketlenmi� Taray�c�

Etiketlenmi� taray�c� �imdiden olduk�a iyi biliniyor. Tek bir pencerede , ayn� anda birden fazla site a�mana izin veren bir sistemdir. Her bir sayfa , 'etkin' �zerine t�klayabilece�in kendi tab�na sahiptir. Genelde , bir seferde onlarca Mozilla penceresi a�maktan ka��nmak faydal�d�r. Kullan�yorum ve tablar� seviyorum , fakat baz� �eyler �z�yor beni : ni�in her uygulama de�i�ik multiple document interface ke�fetmek zorundad�r? Mozilla MDI gibi , KDE edit�r� Kate 'e sahiptir , Opera ve Galeon da... Her biri farkl� kavramlar ve farkl� keybinding. Ve sonra , ayn� program�n pencerelerini g�rev �ubu�unda bir d��me etraf�nda grublayan KDE 'nin kendisidir. Bir araya getirilirse , �ok �a��rt�c� bir durum meydana getirir - fakat, sonunda , Mozilla 'n�n iyi sistemlerden bir tanesi oldu�unu d���n�yorum. Dikkat etmeli ki; KDE 3.1 'den Konqueror ayn� zamanda etiketlenmi� taray�c�y� destekleyecektir .

Etiketlenmi� taray�c�n�n se�eneklerine bakt���m�zdan emin olun. 'Tablar� arka plana y�klemeyi' seviyorum , bir ba�lant� �zerinde farenin orta d��mesine bast���mda yeni bir tab�n a��ld���na emin oluyorum. Control+Enter '�n yer �ubu�unda yeni bir tab a�t���ndan emin olabilirsin. Tablar hakk�nda en iyi �ey keybindingsdir : Control+T yeni bo� bir tab a�ar , Control+Page Up ve Control+Page Down tablar aras�nda de�i�imi sa�lar , ve Control+W ge�erli bir tanesini kapat�r. Ve son olarak , sadece kolayl�k i�in : Control+L yer �ubu�unda URL 'yi se�er.  

Yer �mleri

Yer imleri hakk�nda en iyi �ey , (kapsaml� bir y�netici sistem ile gelen) bir yer imi alt�nda �oklu tablar� koruma yetene�idir. (Bookmarks=>File Bookmark , ve sonra 'Grup olarak dosyala' y� se�). 1.1 s�r�m�nde , e�it h�zla yap�labilmektedir : basit se�im Bookmarks=>Bookmark This Group of Tabs'd�r. �rne�in , haber sitelerinin standart bir k�mesini a�mak yada bir �ncesinden a�t���n sayfalarda , sabahleyin dola�maya ba�lamak g�zeldir. Konqueror 'dan sadece �ok k���k bir �zelli�i ar�yorum , sadece ana Bookmarks men�s�nde Add to Bookmarks '� ekleyebilmek de�il , ayn� zamanda alt men�s�nde de ekleyebilmek. �zg�n�m , �imdiye kadar hala onunla ya��yorum ;-).  

Kenar �ubu�u

F9 ile kenar �ubu�unu a�abilirsin (yada , tercihen kapatabilirsin :-). Kenar�n� t�klayarak , iki piksel geni�li�ini �nemsemeyebilirsin. Netscape 'i taray�c�lar�nda yo�un olarak kulland���ndan ��phelenmeme ra�men , kenar �ubu�unu ho� basit bir sanal doku �zerinde avantajl� yapan �eyin , ne oldu�u hala benim i�in a��k de�il. ��erisinde , 'search' , 'history' , 'what's related' ve 'bookmarks' gibi tablar� g�rebilirsin.

�ok ��k�r , hi� kimse kendi kenar �ubu�unu yapam�yor , ve sonu� olarak, pek �ok di�erleri mevcuttur. Baz� siteler 'Netscape kenar �ubu�unu' haber mesajlar�n� izlemek i�in tavsiye ediyorlar. HTML , XHTML ve SVG , genel bi�im d�k�manlar�n�n etiketleri hakk�nda bilgi i�erenlerle u�ra�t�m. (LF yoluyla sayfalar�n� �eviren zvon.org'dan). Bu kenar �ubuklar�n�n y�klenmesi basittir : t�kla , 'OK' i se� ve her �ey yolunda olsun , hatta root olmad���n zamanda bile. �ahsen , validator.W3.org ile �imdiki sayfay� onaylayan kenar �ubu�unu g�rmeyi tercih ederim. Tembel fakat anla��l�r bir html yazar� olarak b�yle bir �eye a����md�r ;-).  

Gizlilik ve G�venlik

Mozilla 'n�n �st�n oldu�u egemenliktir. Cookie y�neticisi , pop-up �nlemesi hakk�nda bir�ok �zellik ve olabilirlik vard�r. Okudu�un sanal dokudan sa�lanan benzer web hizmetlerinden, sadece cookies ve �ekilleri kabul eden se�enekleri tavsiye ederim. �imdiden durdu yada baz� Adv. networks bozuldu. Ve daha fazlas� var : g�r�nt�leyebilirsin ve yaln�z cookies 'in yerini de�i�tirebilirsin yada 'cookie you' ya izin veren siteleri se�ebilirsin. Mozilla , ayn� zamanda her bir cookie i�in izin talep edebilir , ve se�imini hat�rlayabilir. Java , JavaScript ve cookies 'e gereksiniminiz olup olmad���n� d���n�n ve m�mk�n oldu�unca kapat�n (varsay�lan olarak , Mozilla b�t�n cookies 'i kabul eder ve JavaScript 'in pop-up '� a�maya ve kapatmaya hakk� vard�r!)

Mozilla , ayn� zamanda �ifreleri ve data formunu hat�rlayabilir : hemen kapad�klar�nd�r. (Yuk , hen�z ona g�venmiyorum).  

G�r�n��

Ara� �ubu�unda g�r�l�r olan tu�lar� yap�land�rabilirsin - 'Home' , 'Search' , 'Print' , 'Go' ve 'Bookmarks' g�r�n�mde gerekli de�illerdir. URL 'yi ekranda g�stermek i�in daha �ok yer verilmektedir. Edit=>Preferences=>Navigator ile yap�land�r�l�r.

Ger�ekten , standart bak��tan ho�lanm�yorum , klasik tema. Eski ve gri Netscape 4 '� and�r�yor ve etkin tab� tan�may� zorla�t�r�yor. 'Klasik' ile k�yaslamak , sa�lanm�� 'Modern' temay� daha iyi buluyorum. Herkes s�k kullan�lanlar� bulabilsin diye , web 'de bunlarla ilgili bir�ok tema bulabilirsin. K���k g�steriler i�in ufak bir tema tavsiye edece�im ; kendim renkli ve k���k 'Orbit 3m' i kullan�yorum.

2. �ekil: �� tema : Klasik , Modern ve Orbit 'in k���k s�r�m� , 'Orbit 3m'.

Ak�ll� Taray�c�

Ak�ll� taray�c�y� kullan�rken , URLs 'i her zaman yazmak zorunda de�ilsiniz. �lk yerde , 'internet anahtar s�zc���' vard�r , ger�ekten ger�ek bir Netscape.com �zelli�idir. Kesin anahtar s�zc���n� , durum �ubu�unda yazd���n zaman 'search' , 'quote' , 'help' ve 'goto' gibi tan�l�r (goto LinuxFocus'un search LinuxFocus 'u gibi). Mozilla , anahtar s�zc���n� tan�d�ktan sonra , sa� arama parametresi ile belli bir site a��l�r. Be�endi�im tek �ey , s�k kulland���n siteler i�in (JavaScript kullanarak) kendi anahtar s�zc���n� ekleyebilmendir. Mozilla , durum �ubu�unda bir s�zc�k yazd���n zaman , �a�r�lan standart bir arama motoru i�in bir ortamd�r.(varsay�lan olarak , netscape.com , fakat google.com ise di�er bir se�enek). Son �zellik , test etti�im Mozilla s�r�mlerinin baz�s�nda sunulmamaktad�r. �nternet anahtar s�zc�klerini kullanmaya al��amad���mdan , her zaman bunu kapat�yorum. Belki yava� yazan insanlar i�in kullan��l�d�r :-)
Ak�ll� taray�c�n�n di�er bir b�l�m� 'yer �ubu�u otomatik tamamlay�c�s�' d�r , �imdiki taray�c�lar�n �o�unda bulunuyor. Bunun hakk�nda istekli de�ilim :-)  

Type Ahead Find

Test edebildi�im alfa s�r�m�n�n Mozilla 1.2 'si 'Type Ahead Find' adl� yeni bir �zelli�i i�erir. Fareyi kullanmadan gezinmenin g�zel bir yolu : sadece etkin olmas�n� istedi�in ba�lant�n�n bir b�l�m�n� yaz�yorsun ve Mozilla se�ecektir. Sonra , Enter ba�lant�y� takip etmeyi sa�lar. �rne�in : bu sat�r�n a�a��s�ndaki birinci ba�lant�y� izlemek istiyorsan (Plugins ve ...) , plu+Enter ' a basmal�s�n ve Mozilla geri kalanla ilgilenir. Birkez , yeterli anahtar ba�lay�c�s�n� biliyorsan , klavye ve fare aras�nda de�i� toku� yapmaks�z�n gezinmek �ok kolay hale geldi. Ekstra g�zel bir �zellikde s�radan yaz�lar� / ile ba�layarak arayabilmendir. Hat�rlaman gereken di�er �eyler : Escape ge�erli aramay� iptal eder , ve (Shift+)F3 ile ileri (yada geri) arama yapabilirsiniz.

3. �ekil Type Ahead Find activates the right link after typing 'cast' on the LinuxFocus.org main page.

Ana Dil

Mouse gestures (Fare Jestleri)

4. �ekil: Figure 3: Optimoz Fare jestleri ba�l���...

Kurulum, root haklar�n�z olmas� ko�uluyla, herzaman oldu�u gibi kolay. Fare jestleriyle oynamaktan ger�ekten keyif ald�m fakat asla bende bir al��kanl�k yapmad�. Genellikle d��melere t�klamak (veya klavye k�sayollar�n� kullanmak) daha h�zl�, ve bazen bir jest yaz�l�m taraf�ndan yanl�� yorumlanabiliyor. Fakat kendi jestlerini yaratabilme olana�� olduk�a umut verici.

RadialContext (Yuvarlak ��erik)

Yukar�daki resimde a�a��, yukar�, sa� ve sol y�nlerde d�rt i�levi olan standart bir pasta men� g�r�yorsunuz. Ana men�lerin aralar�nda, fare d��mesini b�rakmadan �arpraz olarak ilgili y�nde hareket ettirerek ula�abilece�iniz d�rt alt men� bulunmaktad�r. �rne�in, men�n�n sa�-�st k��esinde 'tabs'(sekmeler) alt men�s� yeralmaktad�r. Bu alt men�n�n bir tab(sekme)'� a�mak, kapamak veya bir �nceki veya sonraki tab'a gitmek gibi i�levleri vard�r. Klavyeye dokunmadan gezinmek olduk�a rahatt�r. Di�er alt men�ler Window(pencere), tasks(g�revler), ve page(sayfa) i�levleriyle ilgilidir. 'normal' men�de d�rt ana i�lev sayfay� yeniden y�klemek, y�klemeyi durdurmak veya �nceki sayfalar aras�nda ileri veya geri gitmek i�in kullan�l�r. Bir resim �zerinde kullan�ld���nda d�rt ana y�n yukar�daki resimde g�rd���n�z gibi farkl� i�levler ger�ekle�tirirler. Ayr�ca farenizi bir s�reli�ine hareket ettirmedi�inizde men� se�eneklerinin yan�nda bir a��klama metni belirecektir. Bir ba�lant� �zerinde kullan�ld���nda men� tekrar de�i�ir, bu kez bir ba�lant�y� yeni pencerede veya sekme(tab) de a�mak, ba�lant�y� kopyalamak veya hedefi kaydetmek i�levlerini tercih olarak sunacakt�r.
Men� i�eriklerine genel bir bak�� i�in burayat�klayabilirsiniz.

RadialContext'in hangi fare d��mesini kullanaca��n� belirleyebilirsiniz; ayr�ca d��menin 'normal' kullan�m� i�in de bir tu� mevcuttur. K���k bir ipucu: RadialContext'i MozGest ile birlikte kullanmay�n- bu sadece taray�c�n�z�n kafas�n� kar��t�racakt�r. Bana g�re; Birkez a��ld���nda hareket etmeyen ve k���k bir yard�m metnini varsay�lan olarak g�steren bir men� (bekleme s�resini azaltarak)iyi bir ilerleme olurdu.

Benim sistemimde fare jestleri daima kapal�d�r(preferences(tercihler) men�s�nden yapabilirsiniz) ve pasta men�lerini daha �ok kullan�r�m. Genelde men�n�n belirmesini beklemiyorum bile, hareketlerin baz�lar�n� ezberledim ve yanl�� bir hareket nadiren yap�yorum. Ellerim klavye �zerindeyken s�kl�kla k�sayol tu�lar�n� kullan�yorum, e�er de�ilse ihtiyac�m olan her�eyi yuvarlak men�de bulabiliyorum. Bence bu yenilik�i ve etkili bir sistem ve ba�ka taray�c�larda ger�ekten bu �zelli�i aramaya ba�lad�m. RadialContext s�rekli olarak g�ncellenmektedir ve size birara mutlaka denemenizi tavsiye ederim.

Mozilla ve Sunumlar

Sunumlar binlerce de�i�ik y�ntemle ger�ekle�tirilebilir ve bunun i�in kullan�lacak yaz�l�m da ayn� oranda farkl�l�klar g�sterir. OpenOffice, Kpresenter and PDF- veya PostScript okuyucular� bunlardan tan�nm�� olanlar�d�r. Sonu� olarak sunumlar t�m sistemlerde okunabilir de�ildir ve bu, e�er kendi bilgisayar�n�z� kullan�yorsan�z b�y�k bir kay�pt�r.

Ama ger�ekte, HTML kaliteli bir sunuma, �zellikle d�zen sayfalar�yla (stylesheets) birle�imlerinde tam uyumluluk g�sterir. Bu da sunumu m�mk�n olan b�t�n platformlarda g�r�nt�lemenizi sa�lar ve eğer Mozilla kullan�yorsan�z bunu tam ekran olarak da yapabilirsiniz. (Linux alt�nda sadece 1.1 ve daha sonraki s�r�mlerinde �al���r). Sadece F11 tu�ana basman�z yeterli...
Sunumunuzu XML dili ile tasarlamak ve CSS ile g�r�nt�lemek te m�mk�n- tabii bu XML veya CSS deste�i yeterli olmayan taray�c�larda bir risk olu�turmaktad�r.
Tam Ekran kipine ge�ti�inizde ara� �ubu�unun g�z�kmesini istemiyorsan�z, View=>Show/Hide=>Navigation Toolbar yolunu izleyerek ara� �ubu�unu gizleyebilirsiniz. RadialContext kullan�yorsan�z men�lere ve d��melere ihtiyac�n�z yok demektir! Control+L k�sayol tu�uyla Location bar(yer �ubu�u)nu a�arak istedi�iniz adresi yazabilirsiniz. Son olarak sayfan�z�n, kenarlardaki kayd�rma �ubuklar� kaybolsa dahi g�r�nt�lenebilecek alandan k���k oldu�una emin olun...

Di�er Ba�lant�lar

• galeon.sourceforge.net : Galeon, Gecko (Mozilla �eviri motoru) tabanl� parlak bir taray�c�.
  
• opera.com : Opera, linux ve di�er sistemler i�in g�zel bir taray�c�.
  
• mozilla.org : Mozilla geli�tiricilerinin resmi sitesi.
  
• mozilla.org/releases/stable.html : Kal�c� yay�nlar i�in kurulum programlar�. Kal�c� olmayan ve daha yeni yay�nlar� buradan bulabilrsiniz..
  
• mozilla.org/start/1.0/ : Mozilla 1.0'�n ba�lang�� sayfas�, faydal� bilgiler var.
  mozillazine.org : Mozilla hakk�nda bir magazin.
  
• mozdev.org : Site 70 ten fazla Mozilla projesine yer veriyor. Listeye buradan ulai�abilirsiniz.
  
• optimoz.mozdev.org : Optimoz, Fare jesleri(Mouse gestures) ve RadialContext kayna��.
  
• OperaShow : Sunumlar�n�z i�in Opera and d�zen sayfalar�(stylesheets).